"Darda kalana kendine yalvardığı zaman karşılık veren ve başındaki sıkıntıyı gideren..."
- Neml, 27/62
Zaman zaman ülkemize gelseler de bizden çok uzakta yaşayıp bizimle aynı hassasiyetlere sahip insanlar biliriz. Onları tanımak için ya bir kitaplarının dilimize çevrilmesini bekleriz ya da en az bizim kadar okumaya meraklı kimselerin onlara dair paylaşımlarını. Muhyiddin Şekur ve William Chittick böyledir benim için. İlk kitabıyla karşılaşana kadar Malik Bedri ismini de bilmiyordum. 2012'de Düşünme: Gözlemden Tanıklığa, 2018'de Müslüman Psikologların Çıkmazı ve 2020'de Müslüman Bir Psikolog'tan Psikososyal Çözümeler adlı kitapları Mahya Yayıncılık etiketiyle meraklılara sunuldu. Özellikle Müslüman Psikologların Çıkmazı kitabıyla birlikte "nihayet" Müslüman hassasiyetlerini dünyanın neresinde görev alırsa orada korumuş, danışanlarına bu hassasiyetler eşliğinde yardımcı olmaya çalışmış biriyle tanışmış oldum. "Batılı değerlere göre eğitim alan Müslüman psikologlar öğrendikleri bilgileri kendi toplumlarına uyguladıkları zaman, ortaya ciddi sorunlar çıkmaktaydı; ya öğrendikleri yanlıştı ya da Müslümanların büyük çoğunluğu." diyordu.
Çocuk psikolojisinden Amerikan kültürün yeryüzünü hegemonya altına almasına kadar çok kritik konularda önemli bakış açıları kazandıran, entelektüel bir zihin Malik Bedri. 1932'de Sudan'da doğmuş. Doktorasını İngiltere'de yapmış. Arap Ülkeleri ve Sudan'da çalışmış, Hartum ve Cuba gibi çeşitli üniversitelerde dersler vermiş. Uluslararası Malezya İslam Üniversitesi'nde İslam Düşüncesi ve Medeniyeti Enstitüsü'nün dekanlığını yapmış. Bir süredir İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi'de ders vermeyi sürdürüyor. Hem öğrenciler hem de okurlar onu tanıdıkça seviyor, düşünceleri karşısında etkileniyor ve bir Müslüman olarak koruduğu tavrı ve bunu mesleğine yansıtma biçimini takdirle karşılıyor. Şuraya Müslüman Psikologların Çıkmazı kitabının hikayesini almazsam olmaz: "1976 yılında Amerika’ya davet edildiğimde (İİİT’nin Müslüman Sosyal Bilimciler Cemiyeti beni çağırmıştı) Müslüman Psikologlar Kertenkele Deliğinde başlıklı bir sunum yaptım. Bunu Peygamberimizin "Sizden öncekilerin yolunu takip edeceksiniz" hadisinden aldım. Peygamberimize "Onlar Yahudiler ve Hıristiyanlar mı?" diye sorulunca "Onlardan başka kim?" cevabını verdi. Bu sunum Amerikalı Müslüman psikologlar ve diğerleri üzerinde büyük bir etki yaptı. Hatta onlardan birisiyle aramızda yarım asırdan bu yana dostluk vardır. Bana "Senin araştırmanı okuyunca kertenkele deliğinde olduğumu anladım" demişti. Sonra görevinden istifa etti ve İslamî psikolojik danışmanlık alanında uzmanlaştı. O şu anda hayattadır ve İslamî psikolojik danışmanlık alanında önemli bir kitap da yazdı. Bu sunumdan sonra bazıları bu yönde düşünmeye başladı. Daha sonra bu konferans Müslüman Psikologların çıkmazı isimli kitabımızın esası oldu ve 1978 yılında Londra'da basıldı."
Malik Bedri ile 1995'te tanışan ve eski bir öğrencisi olan Ömer Awass, 2002 yılında hocasına ulaşıyor ve internet üzerinden özellikle Müslümanların ruh sağlığına dair sorularını cevaplandırması konusunda ondan yardım istiyor. Çünkü en doğru ismin hocası olduğuna inanıyor. Dolayısıyla Psikososyal Çözümlemeler'de 'çağın hastalığı' denen ne varsa hepsine dair sorular ve cevaplar bulunuyor. Bazı konu başlıkları: Özgüvensizlik, zihin-beden ilişkisi, İslam ve psikoloji, anksiyete, batılı çocuk psikolojisi, ibadet konusunda isteksizlik, inancın insan hayatındaki etkisi, dini konularda obsesyon, mizaç, bağımlılık, parapsikolojik olaylar, cinler ve musallat, farklı kültürlerden gelen insanların evlilikleri, gelin-kayınvalide anlaşmazlıkları, eşcinsel eğilimler, suçluluk duyguları, rehber eksikliği...
Malik Bedri; hadislerin, tasavvufun ve zamanımızdan çok daha önce ilimleriyle bazı ilkleri insanlığa sunmuş kimselerin önemini vurguluyor daima. Ebû Zeyd el-Belhî'nin (ö. 322/934) beden ve ruh sağlığının korunması içeren yazılarından oluşan Mesalihu’l-Ebdan ve’l-Enfüs adlı kitabı, Gazzâlî'nin (ö. 505/1111) İḥyâ'sına sık sık dikkatleri çekiyor. Zekeriyyâ er-Râzî (ö. 313/925), İbn Sînâ (ö. 428/1037) ve İbn Kayyim el-Cevziyye (ö. 751/1350) gibi âlimlerin, bilginlerin, sufilerin şimdi yeni keşfedilmiş gibi sunulan çözümleri asırlar önce bulduklarını hatırlatıyor: "İbn Kayyim el-Cevziyye ve Belhî gibi erken dönem Müslüman âlim ve hekimler, insanın ruhuyla girdiği bu içsel diyalogların şahsiyeti şekillendiren asli unsur olduğunu burgularlar. Üstelik bu olumsuz düşüncelerin bazılarının, fark edilemeyecek şekilde hızlı ve sinsi bir şekilde bilince nüfuz eden vesveseler tarafından tetiklendiğini keşfetmişlerdir. Ancak kişi bunların ürettiği olumsuz hissiyatı tecrübe eder. Bu duyguların sürekli tekrar etmesi sebebiyle, en sonunda bunları kendi kişiliği hakkında bir kanaate dönüştürür. Erken dönem Müslüman âlimlerimiz, bu şekilde modern literatürde 'otomatik düşünceler' diye adlandıran bilişsel kavramı ortaya çıkarmışlardı. Daha sonra bu bulgu yanlış bir şekilde Aaron Beck'e atfedildi."
İnsan, işin içinden çıkamadığı zamanlarda kendini sarsan sıradan bir fikre bile teslim olabilir. Bir Müslümanın bu tip durumlarda önce Allah'la olan ilişkisinin ne durumda olduğuna bakması gerektiğini, karşısındakini hiç de yargılamadan, sadece bir tavsiye olarak sunuyor Bedri. Birkaç yıldır Allah, peygamber ve İslâm hakkında şüpheli düşüncelere (vesveselere) kapıldığını düşünen Azhar, çok sayıda psikiyatriste danışmasına ve ilaç kullanmasına rağmen bu sıkıntısını çözememiş. Birkaç âlimin, kendisine şeytanın musallat olduğunu söylemesiyle dinden çıktığını bile hissetmiş. "Bana çare olabilecek bir tavsiyeniz var mı?" diye soruyor Malik Bedri'ye. Cevabın çok küçük bir kısmı şöyle: "Senden bu obsesif bozukluğu Allah'ın verdiği bir imtihan olarak görmeni istiyorum. Bazı insanlar fiziksel hastalıklarla, bazıları fakirlikle, bazıları yakınlarının ölümüyle, senin gibi bazılarıysa psikolojik rahatsızlıklarla imtihan olur. Bilmeni istediğim en önemli şey, hissettiğin bu endişe ve suçluluk duyguları senin kuvvetli bir imanının olduğuna dair açık bir göstergedir. Allah ile olan ilişkine değer vermemiş olsaydın, bu düşünceler sebebiyle psikolojik sancılar çekmeyecektin. Hâlbuki Allah'a imanını kaybeden bir insan günahlarla dolu bir yaşamı suçluluk ve utanç hissetmeden sürdürmekten keyif duyacaktır."
Başka bir danışan, bunalımda olduğuyla başlıyor sorusuna. Günahkar bir kul olduğunu, kendisini kötü şeylerin beklediğini hissediyor. Allah'ın kendisini ve ailesini terk ettiğini düşünüyor. Bazen intihar düşüncesine kapılıyor. "Bana umut verecek cümleler paylaşın" diyerek bitiriyor sorusunu. Malik Bedri, önce ondan, alçakgönüllü bir biçimde Allah'tan af dilemesini, samimi ve tövbekâr olmasını istiyor. Ne olursa olsun, iradî olarak zayıflı gösterip de aynı hataları işlediğinde bile Allah'ın rahmet ve merhametinin sonsuz olduğunu düşünmesi gerektiğini söylüyor ve hemen bir hadisi hatırlatıyor: "Rivayetlere göre Hz. Peygamber bir defasında ashabıyla sohbet ederken, telaş içinde kaybolmuş bebeğini arayan bir kadın gördü. Sonunda bebeğini bulan anne onu şefkatle bağrına bastı ve sevinç içinde ağlamaya başladı. Bu görüntü karşısında ashap da çok duygulandı. Yüzlerindeki ifadeyi gören Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Bu annenin çocuğuna olan sevgisinden etkilendiniz mi? Size yemin olsun ki Allah, kullarına karşı bu annenin bebeğine beslediğinden daha fazla sevgi ve merhamet besler."
Müslümanların, dünyanın farklı yerlerinden yardım talep ettiği sorulara ilminin ve inancının kuvvetiyle yaklaşan bir psikolog Malik Bedri. O aynı zamanda feraset sahibi bir Kâdirî dervişi. Verdiği her cevapta "zorluktaki kolaylığı" hatırlatması bundan.
Yağız Gönüler
twitter.com/ekmekvemushaf
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder