Erdem Yayınları'nın Türkçeye kazandırdığı eseri Ramazanın ilk günlerinde oruçlu olarak okudum. Haccı anlatan pek çok belgesel izlemiştim. Kitaplardan ise genelde haccın yapılışını madde madde anlatan, açıklayan bölümler okumuştum. İlk kez bir hacının hac yolculuğunu, duygularla, tespitlerle, tasvirlerle okuma fırsatını buldum. Kim bilir, belki de konu olarak benzer kitaplar vardır. Ama Bosnalı akademisyen ve yazar Enes Karic’e ait eserin odaklandığı detayların ve üslubunun kitabı oldukça önemli bir noktaya taşıdığını söyleyebilirim.
(Şaşkınım, tam da şu cümleleri yazarken, hemen arkamda açık olan akıllı tahtadaki EBA Radyo’da, “Hac ve Umre İle İlgili Mekanlar” adlı bir programın 3. bölümü başladı.)
“Bu kitapta ondan bahsedeceğim. Dünyadaki insanların belirli bir mekân ve belirli bir zaman dilimi içerisinde tertip ettikleri en büyük ortak ibadet şeklinden. ………. İnsan hacca gençken gitmeli!”
Haccı bize en iyi hissettiren şey, çevremizdeki çoğu yaşlı akrabalarımızın gözyaşlarıdır. Anneannemin, annemin, rahmetli dedemin televizyonda Kâbe’yi gördüklerinde nasıl gözyaşı döktüklerini hatırlıyorum. Tıpkı Kur’an gibi, Kâbe de kutsal bizim için. Hani hediyelik olarak getirilen Kâbe maketleri vardır, onlar da tıpkı Kur’an gibi evlerde en yüksek noktaya bırakılır. Saygı gösterilir, onların olduğu noktaya doğru ayak uzatılmaz mesela… Karic, bize haccı tıpkı bir insanın yüz hatlarını anlatır gibi anlatıyor. Bütün duyularımızla hissedebileceğimiz detaylarla. Bizleri bir bakıma hac ile tanıştırıyor kendi yolculuğu aracılığıyla.
“Eşim, Ayşe’ye teşekkür ediyorum, Allah onu mükâfatlandırsın.”
Kitapta altını çizdiğim öyle çok yer vardı ki! Ne yazık ki sadece yarısı kadarını alabildim bu yazıya. Birbiriyle ilgisiz konulara değinilmiş bu alıntılar belki yazının bütünlüğünü bozabilir ama her biri tıpkı yukarıdaki cümle gibi üzerinde durulması gereken detaylardı. Karic’in eşine duası, öyle güzeldi ki… Mal, mülk, sağlık, huzur, ömür istememiş eşi için. “Allah onu mükâfatlandırsın.”. Duyduğum en güzel dualardan biri bu. Kendi eşim, annem, sevdiklerim için sık sık bu duayı edeceğim.
“Orada binlerce insan ayağı gördüm. Binlerce yalın ayak insan! Peygamberimiz (sav) de Miraç yolculuğunu yalın ayak yapmıştı. Bu yalın ayaklar, ibadet, namaz alanı ile temasa geçtiği anda insan vücudunun açılma ve dikleşme noktasını teşkil eder. Hacıların yalın ayakları, kadın ve erkeklerin çatlamış topukları bana uzak pamuk tarlalarını, pirinç tarlalarını, şeker kamışı tarlalarını ve Müslüman ümmetinin yalın ayak yürüdüğü, günün doğumuyla batımını yalın ayak karşıladığı birçok meçhul tarlayı hatırlatıyor. ………. Taylandlı, Burmalı ve Endonezyalı birçok Müslüman’ın bileğinin üstünde bir çizgi vardı. Belki de bu çizgi ekinlerini sularken ayaklarının içine battığı su seviyesini gösteriyordur.”
Kitapta beni en çok sarsan bölüm belki de buydu. Kendimi Karic’in yerine koymuştum okurken. Saf tutuyor, secdeye gidiyor, tavaf ediyordum. Ama ben insanların ayaklarına, topuklarına, kıyafetlerine değil; muhtemelen sol omzumda biriktirdiğim günahlara odaklanıyor ve hiç ara vermeden af diliyordum. Karic ise Müslümanları Kâbe çiçeğinin taç yapraklarına benzetmiş ve çevresinde meydana gelen haccı bir metin gibi okumuş adeta. Kitabın büyük bölümünü hac esnasında aldığı notlarla oluşturduğunu ifade etmeliyim. Yani, aslında oldukça farkında olarak, bilinçli bir şekilde dikkat kesilmiş bu detaylara.
“Bu amansız nasır namaz kılarken oturmaktan oluşmuştu. ………. Hacı kadın ve erkeklerin dudaklarından süzülen Kur’an ayetleri bana ninem Hanife’yi hatırlattı. Sekseninden sonra vefat etti. Çok net hatırlıyorum çünkü bunu henüz çocukken aklıma kazıdım, sabahın erken saatlerinde Kur’an’ın kadim sözlerini fısıldardı, dişleri döküldüğünde eski telaffuzunu hatırlayıp üzülüyordu, Kur’an’ın kelimelerini dilinde daha yumuşak telaffuz ettiği için cezalandırılmaktan korkuyordu!”
Kazaya bıraktığım namazları düşündüm bu cümleyi okuyunca. Yalnızca Ramazanda gerçekten idrak ederek okumaya çalıştığımız Kur’an’ı… Dedemin neredeyse haftada bir hatim indirdiği çocukluk yıllarımı…
“Toprak testi veya kil sürahiyi anlatan, daha doğrusu dizelerinde testinin belki de bir padişahın kellesinden ve bir yoksulun ayağından yapılmış olabileceğini öne süren İranlı şairin bunu ne güzel söylediğini hatırladım. Zamanın binlerce yıllık rüzgârlarıyla kasırgaları bu sıradan toz tanelerinin hepsini bir araya getirmiş... İşte, Medine ve Mekke’de namaz kılan milyonlarca insanla birlikte yaratıldığımız toprağı içimize çektiğimizde idrak etmemiz gereken de bundan başkası değil.”
Enes Karic, Bosna Hersek’te pek çok görevde bulunmuş, kitaplar yazmış ama akademisyen yönü hep daha ağır basmış bir isim. Kitapta, tıpkı yukarıdaki paragraf gibi çok sayıda bölüm var. Bizi karşısına öğrencileri olarak oturttuğu, asla itiraz edemeyeceğimiz açıklamalarda bulunduğu bölümler bunlar. Okurken onu bir öğretmen olarak kabul etmek pek de zor olmuyor. Çünkü hem dili ustalıkla kullanıyor, hem Müslümanı Müslümana hatırlatıyor, hem de entelektüel birikimiyle bizi kısa sürede ikna ediyor.
“Pek azının başında beyaz kumaştan yapılmış, ayak değmemiş karlar kadar parlak bantlar vardı. Kumaş, başörtüsü, şal… Burada midye kabuğu rolünü oynar, insanın başı ise temiz bir incidir!”
Yazarın edebi yeteneğini bu ve benzeri cümlelerde fark ediyoruz. Abartısız, zorlama olmayan, gözümüzün önünde dilimizin ucunda duran ama ifade edemediğimiz şeyleri öyle güzel ifade etmiş ki. Bir süredir kadınlarımızın başörtülerine baktıkça tebessüm ediyor ve bu benzetmeyi hatırlıyorum.
Kitaptaki bölümlerden birinin başlığı bu. Varın devamında sizi bekleyen güzelliği düşünün…
“Ona, Mekke’nin ve Kâbe’nin Kur’an’da ‘İnsanların gönüllerinin meylettiği yerler.’ olarak tarif edildiğini, insanların oraya seve seve gittiklerini anlatıyorum.”
Karic’in eşi Ayşe ile çıktığı bu yolculuk, beni de eşim Ayşe ile en azından umreye gitmeye teşvik etti. Allah nasip eder ve imkânlar elverirse, bu yolculuğa biz de Ayşe ve Cihat olarak çıkmak istiyoruz.
“Müslümanlar bugün, hayranlıkla baktığımız böyle güzel bir cami inşa edebiliyorsa, onlara hayatın başka taraflarında ve alanlarında hayran olmaya başlamamız da mümkün müdür? Bugün dünyanın herhangi bir yerinde Müslümanları, siyasi zekâlarıyla kurmayı başardıkları iyi ve adaletli bir toplumsal sistem için tebrik etmemiz mümkün müdür? Acaba bir toplum Müslümanların zihinsel çabalarıyla adil bir şekilde bölüştürülmüş milli servete, insanın dini ve her türlü hürriyetiyle sosyal adaletin ahengine ulaşılabilir mi?”
Bunu bir dua olarak kabul ettim ve alıntıladım. Bu yazıyı okurken, sizin de “amin” diyeceğinizi bildiğim bir dua…
“Ölçmedim, fotoğraf makinesi veya kamera ile çekmedim. Sadece baktım.”
Günümüzün hastalıklarından biri bu. Her anı fotoğraflıyor ve bu yüzden çoğu zaman o anı yaşayamıyoruz. Belki de en iyisi, bu yolculuğa çıkanların bu tür cihazları yanlarına almamaları…
“Hacı sayısının onlarca bini bulduğu o yere, Ravza’ya ulaşmayı nasıl başardıklarını gururla anlatmaya başlıyorlar… Çoğu orada nasıl iki rekât namaz kılmayı başardığını anlatıyor! O günden sonra bu anı, gururla dolan göğüslerde manevi bir madalya gibi taşınıyor.”
Allah bir gün bize de göğsümüzde manevi bir madalya gibi taşıyacağımız böyle anılar nasip etsin. Erdem Yayınları'na, bu güzel eseri dilimize kazandırdığı için teşekkür ediyorum.
Cihat Albayrak
twitter.com/cihatalbayrak
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder