Romantik aptallıklara ihtiyaç duymamalıyız

"Eğer Allah seni bir zarara uğratırsa, O'ndan başka bunu giderecek yoktur. Eğer sana bir hayır verecek olursa, bunu da O'ndan başka geri alacak yoktur. Şüphesiz O, her şeye kâdirdir."
- En'âm 6/17

"Allah size yardım ederse, artık size üstün gelecek hiç kimse yoktur. Eğer sizi bırakıverirse, ondan sonra size kim yardım eder? Müminler ancak Allah'a güvenip dayanmalıdırlar."
- Âl-i İmrân 3/160

Biz insanlar çoğu zaman omzumuzda iki melek olduğunu unutuyoruz. Nisyan ile malûl isek de bu bizi helâk olma derecesine götürmemeli. Bütün yapıp ettiklerimiz mükemmel bir sistem tarafından anlık olarak kontrol ediliyor. Üstelik bu kontrollerin neticesinde çeşitli uyarıları yahut ödüller de istisnasız karşımıza geliyor. Ancak biz, Allah'a emanet olduğumuzu, bu emanet olma durumuna ne kadar sahip çıkabilirsek o kadar insan olabileceğimizi pek umursamıyoruz. Teslimiyetimiz tek bir makama olması gerekirken, kendimize teslim olacak bambaşka şeyler buluyoruz. Bu şeyler bir teknoloji ürünü, bir alışkanlık, hatta bir kimse bile olabiliyor. Tüm bu teslimiyet ve bağımlılık, düşünce dünyamızı son derece olumsuz etkiliyor. Bize biçilmiş sınırlar içinde düşündüğümüz için yeni ve özgün fikirler ortaya koyamadığımız gibi hâlihazırdaki durumları eleştiremiyor, kötülüğün karşısına iyiliği koyacak bir eleştiri yolculuğuna çıkamıyoruz.

Atasoy Müftüoğlu, günümüzün sömürgeye uğramış, prangalara vurulmuş, konformizme maruz kalmış, bilinçten uzak tutulmuş, manipülasyonla uyutulmuş ve nostaljiyle avutulmuş zihinlerini sorguluyor. Hece Yayınları tarafından Haziran 2013'te neşredilen Teslimiyetçilik Kader Değildir, kanaatime göre son yirmi yıldır yaşadığımız ve hâlâ yaşamakta olduğumuz zihin perişanlıklarını, sarhoşluklarını, fanatikliklerini, eleştiri masasına seriyor.

Toplam 14 makalenin yer aldığı kitap, 158 sayfa. "Ayrıntılara, Biçimlere, Yüzeylere Kapanmak" ile başlıyor, "Teslimiyetçilik, Bir Geleneğe Dönüştürülemez" ile bitiyor. Müftüoğlu; konformizmin bilincimizi tahrip edişi, bilinçsiz bir geleceğin olamayacağı, düşüncesizleştirilen toplumların bağımsız bir gelecek inşa edemeyecekleri, zihne vurulan darbeleri durdurmadıkça hiçbir şeyin 'iyi' olamayacağı, bir öyle bir böyle 'ikili' hayatlar oynadıkça bir yere varılamayacağını bunca yıllık tecrübesiyle, tane tane anlatıyor.

"Derin düşünmeyen, üretmeyen, sorumluluk almayan insan hiç yaşamamıştır. İnsan kendisi çoğaltarak, yeni başlangıçlar yaparak, üreterek, kendisine büyük sorular yönelterek gündelik sınırları aşabilir. Düşünme ve üretme yeteneğine sahip olmayan insan için her şeye boyun eğmekten başka bir yol yoktur. Dünyevî, maddî korkuların baskısı altında yaşamak, yaşamak değildir. Her türlü korkuyu aştığımızda ancak özgür olabiliriz. Kendisiyle ilgili tercihleri, kararları bir başkasına, taklit ettiği bir otoriteye bırakan insan, kendisine sahip olamadığı için böyle yapar. Kâr ve zarar kaygılarının belirleyici olduğu bir hayat, hayat değildir. Bireylere ya da toplumlara zorla dayatılan, zorla kabul ettirilen fikirler ahlâkî olamaz." [sf. 50]

Ülkemizde siyasetten kültüre kadar çok derin bir sahada nostaljik söylemler zirvede. Mehmet Âkif şiirleri, Yunus Emre sempozyumları, Necip Fazıl günleri, ebru ve hat kursları, şeb-i arus etkinlikleri(!) gibi nice faaliyet düzenlenmesine rağmen ortaya konan ciddi bir fikrin görülmediği, birçoğunun turistik ve romantik birer 'vakit geçirme' şenliğine dönüştüğü aşikâr. Üsküdar sahilinde balonlara büyük şairlerin dizelerini yazmakla maalesef fikrî bir seviye tutturulamıyor: "Müslümanlar modern tarihin, modern seküler sistemin kendilerini nasıl şeyleştirdiğinin maalesef farkında değildir. Şeyleştirilen zihinler hiçbir zaman büyük hakikatleri, büyük sorunları göremez, büyük fikirlere, düşüncelere ve ufuklara sahip olamazlar. Şeyleştirilen zihinler yalnızca talimat almaya elverişlidir. Şeyleştirilen zihinler, klişeler, sloganlar, kalıplar ve nefretle yalnızca yüzeyler üzerinde konuşabilir." [sf. 115]

Öte yandan belirli bir siyasî harekete destek çıkmak için dergi yayınlanıyor, metin çalışmaları yapılıyor ve tüm bunların kelama, sayfaya bir saygısızlık olduğu düşünülmüyor. Salt sistem kaygısıyla, iktidar hevesiyle, mevki-makam düşkünlüğüyle çok çirkin bir varoşluk, üslup tutturuluyor. Matah bir şeymiş gibi, gençlerden 'yoğun ilgi' bekleniyor. Yaşlılar eski iç sorunlarla, gençler yeni dış sorunlarla ilgilendiği için ortaya birbiriyle geçinemeyen, birbirini anlamayan bir 'kitle' çıkıyor. "Hamasi bir retorik hepimizi gerçek çabalardan alıkoyuyor. Hakikati temsil etmek yerine, tarafları temsil etmek gibi bir ahlaksızlık yayılıyor" diyen Atasoy Müftüoğlu itirazını şöyle sürdürüyor: "Bütün koşullara boyun eğen, hiçbir duruma itiraz etmeyen, sorgulamayan, hayır demeyen kişilerden özne olmaları beklenemez. Hayatımız üzerinde ahlâkî bir denetim yok artık, yalnızca finansal bir denetim var. Bugünün dünyasında enformasyon ve iletişim yoğunlukları yaşanırken, her tür düşünme faaliyeti yüzeyselleşiyor. Enformasyon ve iletişim yoğunlaştıkça bütün nitelikler birer birer kayboluyor; dostluklar, sahici ilişkiler kayboluyor, bütün bu ilişkilerin yerini online ilişkiler alıyor." [sf. 121]

Politik sahada her ne kadar birlik ve millet söylemi yoğun biçimde yer alsa da ortada yalnızca kalabalıklar, kitlelerin ve sadece çıkarını kollayan ekiplerin yer aldığını görmek oldukça kolay artık. Halkımızın bir zevk kültürü, bir anlayış seviyesi vardır. Her ne kadar süzmenin ve filtrelemenin güçleştiği bir çağda yaşıyor olsak da, üzerimize otomatik bir silah gibi aralıksız 'bilgi' sunan tv-radyo-dergi kanalları olsa da bazı şeyler ayan beyan görülüyor. Sadece bir kesimin alkışlarını ve takdirlerini almak için din diline yaslanıyor, bu dille yeni bir kültür üretilmeye çalışılıyor. Elbette sonuç hüsran oluyor ve bu pişmanlık unvan sahiplerince çok geç fark ediliyor: "Bir kültürün ve medeniyetin tarihe yeniden dönebilmesi için evrensel düşünce ve insanlık ufkunu kuşatabilen, öncü düşünürlerin, bilgelerin, filozofların, âlimlerin, müctehidlerin yetkin kadrolar hâlinde yetiştirilmeleri ve sorumluluk yüklenmeleri gerekir. Henüz bir tartışma terbiyesine bile sahip olmayan, lümpen İslâmcıların, lümpen devrimcilerin hiçbir kültürel inşaya katkıları olamaz." [sf. 122]

Tıpkı Müftüoğlu'nun belirttiği gibi gazetelerden televizyon programlarına, dergilerden özel oturumlara kadar hiçbir yerde tartışma yapılmıyor. Birbirini alkışlayan, birbirini öven, birbirini ödüllendirilen tuhaf, ironik ve görebilenlere hüzün veren bir seviye söz konusu. Bu seviyesiz seviye maalesef 'izleyiciler' tarafından görülemiyor, bakılıp geçiliyor. Kendileri çalanlar kendileri oynuyor. "Âlemle gelen düğün, bayram" vizyonu(?), "Bal tutan parmağını yalar" misyonu(!) topluluklar arasında gezinip duruyor. Tüm bunlar olurken eleştirinin vakti bereketsizleştirdiğini, muhalif olmakla vakit kaybetmenin gereksiz olduğunu beyan eden 'taraflar' işi iyice içinden çıkılmaz bir hâle getiriyor. Sebebini Müftüoğlu'ndan okuyalım:

"Müslümanlar ilkesel temelde düşünmek, yapmak, tercihte bulunmak, sorgulamalar yapmak, hayır demek gibi yeteneklerden yoksun bırakıldıkları için yalnızca cemaat, parti, hizip liderini taklit ve takip ettikleri için bir muhalefet ve sorgulama bilinci oluşturulamıyor. Maruz kaldıkları zihinsel karmaşa nedeniyle bir bunalım durumunu yansıtan cemaat, parti, hizip liderleri, ulema hareketleri yanlış tercihleri, yanlış algıları sebebiyle hesaba çekilemiyor. Sözünü ettiğimiz tablo sebebiyle bugün bağımsız bir kültürel varoluştan söz edemiyoruz. Müslümanlar bir yanda her şeyi yasaklayan katı gelenekçi yaklaşımlarla diğer tarafta her şeyi mubah, meşru sayan liberal hoşgörüşü yaklaşımı arasında gidip geliyor." [sf. 146]

Sabahtan akşama kadar ihlastan, ilimden, irfandan bahseden taraf; İslâm, iman, ihsan sıralamasını unutuyor. İstikameti (sırat-ı müstakim) tek olması gereken Müslümanlar kendilerine yeni kurumsallıklar, yeni örgütleşmeler icat ediyor. İnsan hakları, demokrasi, özgürlük, gelenek, görenek gibi kavramlar altında 'mitolojik' kurgular oluşturulurken her fırsatta yeni 'mübarek' karakterler pıtrak gibi etrafa saçılıyor. Son teknoloji kamerayla çektirdiği videosunu youtube'a yükleyip, sosyal medyadan "medrese eğitimi geri gelmeli" sözüyle paylaşan tuhaf karakterler başımıza âlim kesiliyor. Kültürümüze ve medeniyetimize adını silinmezcesine kazımış sanatkârların sanatları lekelenmeye çalışılıyor, emeklerinin helalliği haramlığı tartışılıyor. Atasoy Müftüoğlu, Teslimiyetçilik Kader Değildir kitabının son makalesinde gümbür gümbür konuşuyor okuyucuyla. "Son bir ikaz" gibi değil, ilk heyecanıyla, her zamanki gibi. "Romantik aptallıklara ihtiyaç duymamalıyız" diyerek zihinleri uyandırmaya çalışıyor. Bundan hiç vazgeçmiyor.

Bitirirken de nasıl başlanması gerektiğini söylüyor: "Başkaları tarafından biçimlendirilmek bir kader olamaz. Bağımsız bir varoluş mücadelesi, ancak zihinsel bir devrimle başlatılabilir."

Yağız Gönüler
twitter.com/ekmekvemushaf