Bir dua kitabı

"Şu karşıki dağda kar var duman yok
Benim sevdiceğimde din var iman yok."
- Türkü (Hatay yöresi)

"Seni sevmek benim dinim imanım,
İlahî, dîni îmândan ayırma."
- Eşrefoğlu Rûmî

"Dinden imandan habersiz."
- Türk sözü

"Dünya ahiretin tarlasıdır" diye buyrulmuş. Doğduğumuz toprakların ahiretin tarlası olduğunu bilmemiz için tarih kitapları arasına gömülmemiz gerekmiyor, biraz düşünmemiz bile kafi. Gece uyumadan evvel de (Bir yastıkta kocamak), ayağınızı masanın köşesine vurduktan sonra da (Kaza oldu), tuvalete giderken de (Abdest bozmak), ağzımıza bir şeyler atarken de (Nefis körlemek), vesaire vesaire. Parantez içine yazdığım sözlerin şu satırları okuyuncaya dek size bir şeyler çağrıştırması gerekiyordu. Umarım çağrıştırmıştır. Biz Türkler, dilimizle dinimizi birbirlerinden asla ayrı tutmadığımız için çeşitli durumlar karşısında o kadar özel sözler söylemişiz ki bu sözler, asırlar boyu süregelmiş. Mesela bizi insan oluşumuzun manasından uzaklaştıran şeylere "gâvur icadı" demişiz. Boşa harcanan zaman yahut yerinde kullanılmayan bir şey için "gavur etti" demişiz. "Gurur" kelimesini Kur'an-ı Kerim'deki metâ'ul ğurur yani aldanma anlamında değerlendirerek, dünya metâ'ının aldattığı kişiye gururlu demişiz. Kadere olan teslimiyetimizle şereflendiğimizden, hanelerimizin kapılarına "Allah'ın dediği olur" yazıları asmışız. İmanımızla topraklarımızı birbirine dilimizle öyle sağlam bağlamışız ki, ağzımızdan her çıkan kelam Türkiye sevgisi oluvermiş.

Erciyes dağından Gesi bağlarına, Çayeli'nden Emir Sultan'a; attığı her adımın adına Türkiye sevgisi koymuş bir adam Ebubekir Kurban. "Türkiye’yi sevmeden şuurlu Müslüman olunamaz" gibi muazzam bir söz söylemiş. Büyük laf değil, büyük söz. Devamında da "Çünkü bu topraklar bugün kendimizi tarif ederken kullandığımız Batılı kavramların dünyasıyla çatışmanın cereyan ettiği yerdir." diyerek ilkokuldan itibaren bize bir türlü öğretil(e)meyen o tarihi gerçeği izah etmiş. Kitabında ise bu toprakların hafızasında sadece kendi insanının değil; Mekke'nin Kudüs'ün, Selanik'in, Tuna'nın, Kırım'ın, Cezayir'in, Etiyopya'nın ve daha nicelerinin insanının da olması, bu toprakların iman süsü olduğunu, süssüz bir anlatımla yazmış. Dolaylı konuşmayı sevmiyor Ebubekir Kurban, söyleyeceğini bilavasıta söylüyor:

"Öyle insanlarla karşılaşıyorum ki, hiçbir şeyi sevmiyor, duvar gibi, her şeye muhalif… O insanlara göre, Türkiye’de hiçbir şey iyiye gitmiyor, her şey kötüye gidiyor. Bir delikanlı düşünün, sevgilisini yeterince sevmiyor. İlk tartışmada sevgilisini terk ediyor, başka tarafa yöneldiği için. Düşünün bir insan annesini sevmiyor. Annesini sevmeyen Türkiye’yi niye sevsin?.. Türkiye bana annemi hatırlattığı için, Türkiye bana arkadaşlarımı hatırlattığı için; annemi, arkadaşlarımı çok sevdiğim için Türkiye’yi çok seviyorum."

Maalesef ki bu tip sözleri "Vatan Millet Sakarya" edebiyatı sanan, cebine girecek paradan başka bir şey düşünmeyen, kariyer hesabıyla nereye çekilirse oraya gidebilecek insanların(?) anlamasını elbette bekleyemeyiz. Büyük ihtimalle Ebubekir Kurban da bunu düşünmüş olacak ki, "Türkiye Sevgisi İmandandır" kitabını bir dua kitabı olarak yazmış. Yani tıraş olurken "Çanakkale İçinde Aynalı Çarşı" türküsü yerine Justin Bieber ya da Timberlake'den bir parça okuyanların da kendilerine belki bir şeyler çıkarabileceğini düşünmüş. İyi de etmiş. “Gesi bağlarını dinlemeden, Neşet Ertaş’ı tanımadan, anneden, babadan, mekândan ve zamandan bağımsız, Türkiye sevilmeden şuurlu Müslüman olunmaz" derken yazar, aslında Neşet Ertaş'ın o ne güzel söylediği "Türkü söyler dillerimiz / ne gözeldir ellerimiz / bağlamada tellerimiz / türkü sever türkü söyler, Türk'üm diyen" eserini de hatırlatmış oluyor. Ne demiştik? Dilimiz, dinimizin meyvesidir.

"Türkiye Sevgisi İmandandır", teker teker üzerinde düşünülecek denemeleri barındırıyor. Ben her denemeyi okumadan evvel aklıma İsmet Özel'in "Türkiye’yi anlamak cesaret ister" sözünü getirdim. Cesursanız okuyun. Çünkü Tuğrul İnançer "Korkaksan Türk değilsin." der. Bizim topraklarımıza yakışan gözü açık olmaktır. Ama muhabbet, gönlü de açmaktadır. Hadi o zaman hep beraber, "Derdim büyük, mevzu derin, aşkım hakikat" diyen Ebubekir Kurban'ın duasına can-ı gönülden katılalım: Türkiye sevgisi imandandır.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

Gitmek, asfalttan önce de vardı

Hangimiz kimi zaman giden olmadık ki? Bağlarımızdan, ailelerimizden, sevdiklerimizden, kölesi olduğumuz maddelerden... Bir şekilde herkes bir kere kapıyı çekip çıkmıştır ve yine aynı şekilde herkes bir kere geride kalan olmanın verdiği acı ile savaşmış, sonunda barış imzalamıştır.

Cemal Şakar'ın 1990 yılında basılan Gidenler Gidenler kitabı, usta öykücünün bir kitapla okuyucuya ilk merhabası ve çok şükür ki o edebiyat dünyamızdan bir yere gitmiyor. Bize gidenleri olduğu kadar kalanların da portresini çiziyor anlatısında.

Ömer Lekesiz'in sunuşu ile açılan kitap, dokuz kısa öyküden oluşuyor. Öykülerin isimleri dikkatimi çekiyor elime ilk aldığımda. Sanki isimler bile giriş, gelişme ve sonuca göre dizilmiş. Gidenler Gidenler diyor önce Şakar ve flashback yapıyor başlıklarda. İkinci öyküsü Bir Savaştan Slaytlar'da sanki bir ayrılık sahnesini izlettiriyor bize ve ayrılığın ikiz kardeşi hasretten dem vuruyor Ora Özlemleri'nde. Zaman zaman düşlere konuk oluyor, zaman zaman nostalji yapıyor, önce dağıtıyor, sonra yapıştırıyor ve bir İnşirah'a kavuşturuyor son öyküsünde. Elbette bu öykülerin her biri farklı bir konu üzerinde şekillenip gelişiyor ancak yapısal anlamda baktığımızda her öyküde tam da bu zincirin takip edildiğini görebiliyoruz.

Bu kitap bana çok şey anlatıyor yazınsal anlamda. Örneğin; bir öykünün öykü olabilmesi için ille de keskin bir yönüyle dikkat çekici kahramanlara, kalbi eğip büken, bunun için ağdalı bir dil kullanan anlatımlara ihtiyaç yok. Gündelik hayat içindeki ayrılışlar, onların içimizden kahramanları, yaşamları, hisleri zaten o kadar ezebiliyor ki insanın içini, olanı olduğu gibi aktarabilmek bile yetiyor bazen okuyucuyu kelimelerin içine almaya. Şakar bunu ustalıkla gerçekleştiriyor kitabında. "Anlatılmaya değer şeyler yaşamadık." diyor bir öyküsünde ve belki tam da bu nedenle anlatılanlar bize uzak gelmediğinden, samimiyetini hissettiğimizden kitabı bağrımıza daha da bir basarak ve benimseyerek okuyoruz. Zira bizler her gün kendi hikayelerimizi yaşıyoruz.

İlk öyküsü Gidenler Gidenler'de "Sonra elimi bıraktı. Her şey arnavutkaldırımının üzerine düştü, öyle kaldı. 'Bırak peşimi, eve dön,' dedi. Sesi kırıktı. Bir daha dönmeyeceğini biliyordum." diyor anlatıcı. Sahneyi aktarıyor bize, zihin okuması yaptırıyor ve kim olduğunu henüz bilmediğim iki insanın bu ayrılık sahnesine tanık olurken kalbim ezilmeye başlıyor benim.

Aslında bizi bize anlatıyor Cemal Şakar. En başında da sordum ya yazımın, "Hangimiz kimi zaman giden olmadık ki?" diye. Bu gidenler de bizden. Yaşadığı kötü yerden kurtulmaya çalışan ve ardında annesiyle kardeşini bırakan ancak zamanı gelince dönmek zorunda kalan, bıraktığı her şeyi, sevdiklerini ve eşyayı darmadağın bulan bir abi; dünyanın meşgalesinden, maddeden, insan olmanın özüne uymayan uğraşlardan sıkılan, hiçbir şey değil, sadece ama sadece gitmek isteyen bir adam, bulunduğu ortama, sahip olduklarına, yaşamına yabancılaşan bir fantastik kahraman... Kıymetli şair Bülent Parlak'tan bir başlık seçmemin sebebi de budur. Bu kitap sadece modern insanın kaçma isteğini değil, her daim insanın içinde başgösteren, bir ihtiyaç olan gitme arzusunu anlatıyor bize.

Doksan üç sayfalık incecik, yükte hafif bir kitap... İçine ağır ayrılıklar sığdırmış anlatıcı. Hoşça kal'larınızı ya da güle güle'lerinizi yeniden yaşamak için arka sayfadaki davetin verdiği mesaj kafi: “İçini karartma, beraberce düşünmüş olduk ve bu düşünüş birbirimizi tanımamız içindir."

Feyza Andaş Gönüler
twitter.com/feyzandas

Biraz susar mısınız?

"Dünyada bir garip veya bir yolcu gibi ol."
- Buhârî, "Rikak", 3

"Eğri otur, doğru konuş."
- Türk Atasözü

Önce garibin kim olduğu üzerine biraz beynimizi, affedersiniz kalbimizi çalıştıralım. Çünkü gariplik, beynin alamayacağı ancak kalplerin anlayabileceği bir şey. "Garip olmak" sözü bize ilk okuyuşta, aciz veya zayıf, kimsesiz gibi bir anlam çıkartabilir. Oysa garip yahut garipler, dünyayı terk etmiş kimselerdir. Vicdanlarıyla yaşar ve her olumsuz durumda şikayet etmez, talepkâr olmazlar. Onların işi davet etmektir. Kendilerini, kendileri olmak ve kendileri kalmak yoluna davet ederler daima. Öte yandan "garip ol" sözünden garipliğin bir miskinlik hayatı olmadığını, "ol"mak eylemiyle anlayabiliriz. "Ol", burada garipliğin bir eylem olduğunu da gösterir. Şimdi de yolcu olmak üzerinde düşünelim. Kendi yürüdüğümüz yere, yol deriz. Bu yol bir fikir yolu da olabilir, asfalt da olabilir. Yola çıkar çıkmaz başımıza gelecek imtihanların da ehemmiyeti vardır. Bir yere ulaşmak için yolcu olmak gerekir. Hadis-i şerifte yolcu olmanın nereye ulaştıracağı ise apaçık çünkü dünya, ahiretin tarlasıdır. Biz Türkler, bu yoldan geçip giderken nereye varacağımızı bildiğimiz için olsa gerek; "Eğri otur, doğru konuş" deriz. Çünkü dünya hayatının gelip geçici olduğunu bilir, her an geçiciler kervanına katılacağımızı bilerek eğri, yani hazır otururuz. Fakat sözümüzü her zaman doğru, dürüst, gür bir sesle söyleriz. Karacaoğlan'ın "Desem öldürürler, demesem öldüm" sözünü ve Yunus Emre'nin aşağıdaki dizelerini de bu minvalde yorumlayabiliriz:

"Bindirirler cansız ata, indirirler zulmete;
Ne ana var, ne ata, örtüp pinhân ederler.
Ne kavim var, ne kardeş, ne eşin var, ne yoldaş,
Mezarına bir çift taş diker nişan ederler."

İstanbul'da Galata Mevlevîhânesi'nin içinde "Hâmûşan" diye bir yer vardır. "Sessizler (Susmuşlar) Yeri" olarak dilimize tercüme edebiliriz. Fuzulî bu minvalde "Leylî sözü söyle, yoksa hâmûş" demiştir. "Bana sevgiliden bahset, bahsetmeyeceksen sus" anlamında. İşte Bülent Akyürek de, kitabının henüz giriş sayfasında "Konuşma, konuştukça sıra sana gelecek" diyor. Buradan politik bir anlam çıkarmak hem yazara, hem kitaba, hem de dilimize bir haksızlık olacağından kitaptan hemen şu üç alıntıyı yapmak isterim:

"Konuşan milyonlarca cahilin arasında susmak en zor erdem, belki de keramet. Sözün para ettiği bir çağda susmanın maliyeti büyük, eğer bir karakteriniz yoksa susmayı beceremezsiniz. Konuşmanız gerektiği zamanda da susmak karaktersizliktir, imtihan büyük..."

"Gerçekten de "Boş laf karın doyurmaz" çünkü boş konuşmak tok adamların işidir. Biliyorsunuz, çok fazla çay içen bir milletiz. Çay; dilin ağız içindeki manevra kabiliyeti, akıcılığı, kıvraklığı için kayganlık verir. Çay da aç karnına gitmediğine göre demek ki hep tokuz, durmadan çay içip boş konuşuyoruz!"

"Tekrar insan olabilmek için hayvanlar gibi aynı dili konuşmalıyız ya da onlar gibi susmalıyız. Onların konuşması da susması da zikirdir. Ya bizimkisi? Biz konuşurken nefsimizin heykelini oymuyor muyuz? Bir de susmamız kibrimizden kaynaklanıyorsa eğer işte o zaman yandık!"

Bülent Akyürek'in Temmuz 2012'de basılan bu kitabını Ankara'ya gittiğimde İhtiyar Kitabevi'nden almış, Ebubekir Kurban'a imzalatmıştım. İmzalarken Bülent Akyürek'in adını karalamış kendi adını yazmıştı. "Kızmaz mı?" diye sorduğumda bunun birbirlerinin bir âdeti olduğunu öğrenmiştim. Sonra da düşünmüştüm, susabilen insanlar arasında ne güzel âdetler var diye.

Kitabı okuduğum zaman, "Boş Laf Karın Doyurmaz Mı?" başlıklı yazıda rastladığım "Dinimiz dilimizin altında gizlidir" cümlesinin altını çizmişim. Onun altına da İsmet Özel'in "Dinimiz dilimizin, dilimiz dinimizin senedidir" sözünü not etmişim. Biz Türklerin lisanı, itikadları ile dile gelir. Mesela gurur kelimesi Kur'an-ı Kerîm'de aldanma (metâ'ul ğurur) anlamında zikredilmiştir. Biz Türkler de dünya metâ'ının, dünya işlerinin aldattığı kişilere "gururlu" deriz. Yine mesela, Ukbe ibn Âmir'den (ra) rivayetle, Resulullah (sav) “Gençlik bir çeşit deliliktir." buyurmuştur. Biz Türkler de gençlere "Delikanlı" deriz. Bu kadar güzel bir lisana sahipken, susmamak niye? Hep güzel konuşmaktan bahsediyoruz, virgülü güzel yere koymaktan. Peki güzel susmaktan neden bahsetmiyoruz? Güzel nokta koymak da mühim.

Noktayı "güzel" koymak için "iyi" bir susuş şart. Susmak çoğu zaman güzel, geri kalan zamanlarda da iyidir.

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler

Deliduman ruhlara

"Tek başıma da kalsam, dünyanın bütün hükumetlerine karşı ayaklananlar ve onlara destek verenler bana karşı da olsa, bütün dünya yedi milyar küsur insan tek tek bana karşı da olsa bir tek kız kardeşim hak versin bana..."

Kanı deli, hayatı dumanlı Çağlar İyice'nin taşranın göbeğinden megakentin ortasına taşınan isyanının hikâyesiyle karşı karşıyayız. Doğuştan isyankar bir karakterin büyük bir isyanın içinde kendini bulma, ifade etme çabasının anlatımı Deliduman. Kendisi de Gezi'nin öne çıkan isimlerinden olan Emrah Serbes küçük bir aile dramını Gezi süreciyle harmanlıyor. Dramın başkahramanını bu sürecin ortasına oturtuveriyor.

Parçalanmış bir ailede ergenlik bunalımlarının ortasındaki Çağlar kız kardeşine aşk derecesinde bir sevgi duyar ve kardeşi haricinde herkesi, her şeyi sevmemek için geçerli bir sebebi vardır. Boşanmayı kabullenemeyen depresif, melankolik bir anne, kendini işe adamış kariyer bağımlısı ilgisiz bir baba ve bulunduğu makamın tüm imkanlarını sömüren omurgasız bir dayı. Bu karakterlerin arasında kimliğini bulmaya çalışan 17 yaşındaki Çağlar, adeta bir kaybeden ve tutunamayandır. Her ne kadar bu kavramlar artık çok klişeleşmişse de yazar da buna vurgu yapmaktadır. Çünkü 21. yy. tutunamayanların çağıdır.

Kardeşine olan bağlılığıyla hayata tutunmaya çalışan Çağlar'a göre, kız kardeşi hariç her insanın mayasında bir parça kepazelik vardır. Dayısına karşı duyduğu öfkeyi de bu anlatı üzerinden verir. İlke sahibi bir dedenin ardından omurgasız bir dayıyla yaşama uyum sağlayıp, onun imkanlarından faydalanmaktan da geri durmaz ama... Bu kepazelik kavramını kendine has üslubuyla, eleştirel göndermelerle işler. Politik anlamda net bir tarafa ait olmayan, her an her yöne evrilmeye hazır gibi duran karakterimiz, eleştiri oklarını tüm sistemlere ve o sistemler içinde hamuru şekil alanlara gönderir.

"Ömrümüzü yaptığımız yanlışlardan geri dönmekle harcamıştık ama hayatı hala ilerlenecek bir şey olarak görüyorduk. İnsandık çünkü biz budalaca zaferlerimiz vardı hiçbir işe yaramayan ve bilgece yenilgilerimiz vardı bizi birbirimize daha sıkı bağlayan, umutsuzca, kederle bağlayan bizi birbirimize... Kendi içimizde sessiz ve korkunç mücadeleler vermiştik, kendi iç savaşlarımızın gazisiydik hepimiz, kendimize yenilip kabul etmiştik kendimizi ve kendimize boyun eğmiştik ve şimdi hiç kimseye boyun eğmeyecektik!"

Tek amacı çok sevdiği kızkardeşi Çiğdem'i meşhur edip ona kendini iyi hissettirmekten, bir anda Taksim'in ortasında, Gezi Parkı'ndaki özgürlük savaşında buluyor kendini Çağlar İyice. Taşrada büyüyen başkaldırısı büyükşehirdeki isyanda tamamlıyor evrimini. Aslında evrimini tamamlıyor mu bilinmez ama o güne kadar bildiği tüm kavramları başka bir gözle görüyor, yeni kavramlarla tanışıyor, sudan çıkmış balığa dönüyor... Kendi isyan diline yeni diller ekliyor. Serbes, Gezi direnişinin içinde yer alan bireylerin ruh hallerini Çağlar ve çevresindeki karakterler üzerinden anlatıyor. Romanda adı geçen her bir karakter, direnişde yer alan farklı özelliklere sahip insanları temsil ediyor. Bize o bol gazlı, TOMA'lı, coşkulu sancılı günleri yeniden yaşatıyor. Gezi'nin ruhunu içerden bir gözle tüm renkleriyle, doğruları ve hatalarıyla aktarıyor. O direnişte keybettiklerimizi kazandıklarımızı anımsatıyor. Tıpkı Çağlar İyice'nin o uzun yaz zamanında kaybedip kazandıkları gibi...

"'Önce bir özgür olalım da, ondan sonra o özgürlükle ne yapacağımızı düşünürüz'" demiştik. Belki de hiçbir şey yapmazdık. O hissin kendisi yeterdi bize. Özgürlüğü hep insanın canının istediğini yapması zannediyoruz, oysa özgürlük her şeyden evvel bir histir. İnsana bir şey yaptıran yahut yaptırmayan şey o histir."

Serbes, gerek bireysel gerek toplumsal anlamda trajik ve dramatik hallerimizi, sokağın dilini müthiş bir şekilde kullanarak mizahi ve komik bir hale evirmeyi çok iyi kıvırıyor. Bu da sokağın içinden çıkan kendisinin gözlem yeteneğinden geliyor. Anlattığı hiçbir şey sıradan yaşamlarımıza uzak kaçmıyor. Günlük hayatımızı kaplayan kavramları sık sık kullanıyor. Bu da hikayenin gerçekçiliğini ve akıcılığını artırıyor. Bu arada ufak bir sıkıntı; küçük bir kasabadan çıkma 17 yaşındaki bir karakterin yaşından ve yaşanmışlıklarından bu kadar büyük laflar etmesi, bu kadar gerçek bir hikâyenin inandırıcılığını zedeliyor zaman zaman. Aforizma tadında, bol argo ve küfür içerikli haliyle tüm o cümleler bizi etkisine alıp okumayı keyifli hale getirse de, Çağlar gibi bir karakterin gerçekliğini sorgulatıyor. Metin sosyal açmazlara "kör göze parmak" misali değil de ağır ağır, sembollerle parmak basarken, abartılı boyutlara varabilen hezeyan durumları da metnin sorunsallarından biri.

Deliduman'da, Serbes'in kural tanımaz kahramanlarından Çağlar İyice'nin hikâyesinde, bugüne, hayata dair her şey var. Büyük bir toplumsal isyanın merkezine vicdan ve sevgiyi koyan romandan bize kalan ise buruk bir gülümseme...

Ahu Akkaya
twitter.com/diviniacomedia

Balkanlar turla değil, tarihle hatırlanmalı

"Aman ölüm, zalim ölüm, üç gün ara ver."
- Çalın Davulları (Selanik Türküsü)

"Bizde Koçana'da bir dirhem erzak, bir çuvâl peksimâd yok."
- Selanikli Bahrî, Bâlkân Harbi'nde Garb Ordusu

Balkan Harbi üzerine yüzlerce kitap yazıldı ülkemizde. Batıdan çevrilenler de cabası. Hemen hemen hepsinde savaşın askerî ve siyasi tarafı derinlemesine inceleniyor, yani ortak nokta aynı. Bu da kitapların birbirini tekrar eder nitelikte olmasına sebep oluyor. Hatta kimi kitaplar var ki, istatistik raporundan farksız. Ölenler ve kalanlardan başka birkaç yorum, o kadar. Tarihimizin en keder yüklü harplerinden biridir oysa Balkan Harbi. Sadece askerî ve siyasî olarak değil; birçok günlüğün incelenerek, dönemin gazetele haberlerinden faydalanarak, harbin sosyolojik ve ekonomik tarafını masaya yatırarak, hem iç hem de dış dinamiklerin ciddi kaynaklarla irtibatlı ve teferruatlı bir şekilde ele alınarak değerlendirilmesi gerekir. İşte Necmettin Alkan'ın "Ve Selanik Düştü" kitabı bu özellikleri taşıyor. Çünkü sadece ciddi tarih araştırmacısına ya da kesintisiz tarih okuyucusuna değil, bu memleket topraklarının gerisini ilerisini bilmek isteyen, kısacası "düşünmeyi bilen" herkesin Balkan Harbi'ni bilmesi elzemdir.

8 Ekim 1912 - 18 Temmuz 1913 tarihleri arasında cereyan eden Balkan Harbi, sadece Balkan Yarımadasını değil, tüm garbı ve şarkı etkisi altında bırakmıştır. Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ'ın Osmanlı İmparatorluğu'na karşı bir olarak başlattığı savaşta bir çok muharebe meydana gelmiştir. Balkanlardaki Müslüman Türk halkı ciddi bir etnik ve kültürel temizliğe maruz kalmış, üç ay gibi kısa bir sürede çok önemli topraklar kaybedilmiş, Selanik gibi Osmanlı'nın en önemli şehirlerinden biri tek kurşun dahi atılmadan teslim edilmiş, Edirne önce kaybedilmiş sonra yeniden alınmış, büyük devletler bir olup "hasta adam"ı daha kolay öldürmenin yollarını aramış, 1908 Jön Türk ihtilali ile başlayan dönem askerin siyasete girmesiyle birlikte yerini tam bir kaos ortamına bırakmıştır. Bu çatışma dönemi Balkan Harbi'yle birlikte gelen felaket ve hezimetle tüm Türk topraklarını uzun yıllar sarsmıştır. Necmettin Alkan'ın daha önceki "Selanik'in Yükselişi" ve "Selanik İstanbul'a Karşı" kitaplarıyla birlikte bir seri tamamlanmış oluyor "Ve Selanik Düştü" ile. Sekiz bölüme ayrılan kitapta başlıklar şöyle: Balkanların "Balkanlaşması"nın Sosyo-Kültürel Temelleri: Felaketin Yatay Boyutu, Balkan Savaşı Arefesinde Osmanlı Devleti, Balkan İttifâkları ve Savaş Arefesinde Osmanlı Diplomasisi, Savaş Arefesinde Tarafların Askerî Durumları, Ve Savaş Başladı, Balkan Savaşı ve Avrupalı Büyük Devletler, Cephe Gerisinde Yaşanan Mezâlim, Avrupa Matbuatında Balkan Harbi. Anlaşıldığı üzere Balkan Harbi tüm boyutlarıyla kitapta ciddi bir incelemeye tabi tutuluyor.

Hâfız Hakkı'nın "Bozgun", Balkan Harbinde bir subay olarak görev yapan Ömer Seyfettin'in "Balkan Harbi Hatıraları", Nesime Ceyhan Akça'nın "Maraşlıoğlu" adlı kitaplarından ve Mehmed Cemil'in Yağmur Dergisi'ndeki bir yazısından paragraflarla açılan kitap, okuyucusuna çok uzak olmayan bir tarihi bugüne getirecek bir üslupla kaleme alınmış. Bir roman gibi değil, belgesel gibi okunuyor. Necmettin Alkan'ın çok fazla kaynaktan yararlanırken dikkat ettiği şeylerden biri de bu olsa gerek, okuyucunun hem zihnine yepyeni görüntüler taşımak hem de fikrine yepyeni sorular sordurmak. Tarih tekerrür ediyor. Hem de tamamen aynı biçimde:

"Avusturya, işgal ordusu komutanının ifadesiyle "insancıl ve uygar bir misyonu yerine getirmek (!)" ve "uygarlaştırma" adına 70.000 kişilik orduyla 28 Temmuz 1878'de Bosna-Hersek'i işgal etmiştir.

Bu satırlar, okuyucunun hatırına hemen Saraybosna'da yapılan katliamı ve Nato'nun bölgeye "barışçıl(!) çözümler getirmek maksadıyla" sürdüğü hayalet(!) askerlerini getiriyor. Savaşın kapıya gelmesine günler kala Osmanlı Hâriciye Nâzırı Noradunkyan Efendi'nin Neue Freie Presse gazetesine verdiği demeç ise devletin başında bulunanların olanlara ne kadar hakim(!) olduklarının göstergesi: "Balkan devletleri ile olan münasebetlerimiz, görünürden çok daha iyidir.". Bu tip açıklamaları sıkça yapan Osmanlı devlet adamlarının Bulgar Başbakanı Sobranje'nin Sofya'da yaptığı "Türkiye ile bir savaşı kaçınılmaz görüyorum. Barışın devam etmesi artık hükumetlerin elinde değildir" açıklamasından ise haberleri olmaması mümkün değildir. Lakin savaş alanında askerlerini başka yerlere yönlendiren, uyarı geldiği anda dahi briç oynamaktan vazgeçmeyen İbrahim Hakkı gibi paşaların varlığı da düşünülürse, Osmanlı'nın rakiplerinin sadece devletler değil, aynı zamanda kendi içindeki hainlerin de olduğu rahatlıkla fark edilebiliyor.

"Rumeli'de mahvedilen yüzbinlerce Müslüman'ın, Türklerin buralara hiç mi haberi gelmemişti? Bu İstanbul beyleri, hanımları hâlâ zevklerinde, eğlencelerinde bu kadar hissizcesine nasıl devam edebiliyorlardı? Acaba bunlar ana, baba, oğul, kardeş yüreği taşımıyorlar mı? Yoksa yürekleri taştan bile olsa, bir seneden beri Rumeli'nde akan kanlardan, yaşlardan biraz aşınmak lâzımdı."

Yukarıdaki sözler Nesime Ceyhan Akça'ya ait. Balkan Harbi esnasında İstanbul sosyetesini(!) gerçekçi bir dille aktarıyor. Burada Ömer Seyfettin'in "Bir milletin tabii hudutları dağlar ve ırmaklar değildir. İstinad ettiği milliyetin lisanı ve dini sınırlarıdır." sözlerini ve Nihal Atsız'ın "Kendi milletinin düşmanlarına hayranlık beslemek, onların davasını gütmek, kendi kültür ve mazisini inkar etmek hainliktir." sözlerini hatırlamak gerekiyor.

Kitabın sonuç bölümünde Necmettin Alkan, Balkan Harbi'nin neticelerini içtenlikle ve kitap boyunca sunduğu gerçeklerle kısaca özetliyor: "Balkan Savaşı cephede ve cephe gerisinde cereyan eden gelişmeleriyle Osmanlı tarihinin en ağır mağlubiyet ve hezimetlerinden biri; topyekûn bir devlet bozgunudur. Böylesi bir bozgunun sorumluları ise akıl ve vicdan tutulması yaşayan Osmanlı devlet adamları; sivil ve askerî erkândır. Asıl var oluş sebeplerini ve işlerini bir kenara bırakarak iç siyasette giriştikleri gereksiz çekişme ve mücadeleler girdabı, telafisi imkansız bir hatalar sarmalına neden olmuştur. Bunların sonucunda ise Balkan bozgunu vuku bulmuş ve ardı ardına bütün felaketler yaşanmıştır."

Balkan Harbi'nin üzerine henüz ciddi bir belgesel yahut sinema filmi bile çekemedik. Bir takım amatör çalışmalarda sadece kartpostallar ve röportajlar gördük. Oysa yüz binlerin memleket sevdasına şehit düştüğü, üzerinden yüz yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen izlerinin silinmesinin mümkün olmadığı, hâlâ yaşayan kültürel ve sosyolojik acıların olduğu bir harpten söz ediyoruz. Necmettin Alkan'a ve Timaş Yayınları'na bu titiz çalışma sebebiyle teşekkür etmek gerekiyor. Kitabın olası ikinci baskısı için de naçizane bir önerim var: Genç okuyucuların kafasında daha iyi kalması için haritalar, fotoğraflar. Ayrıca dönemin havasını çok daha iyi solumak adına Türk edebiyatından alıntılar, anılar.

Yazıya bir Selanik türküsüyle başlamıştım, yine bir Selanik türküsüyle bitireyim. Çünkü türküler kavuşmaktır. Tarihle, insanımızla, toprağımızla kavuşmak. "Bir fırtına tuttu bizi deryaya kardı / o bizim kavuşmalarımız a yârim mahşere kaldı..."

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler