Sabrı büyüten bir kitap

“ismini ezelden koyduğum korkunç mahâretin
bir gün aydınlık kapıları yakın kılacağına inansam da…
içimdeki çocuk karın yağmamış olduğunu görmemek için
perdeleri açmıyor.”

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Şiir Ölüyor mu?” yazısını yeni okuduğum günlerden birinde, Elif Nuray adında bir şairin varlığından haberdar oldum. “Şiir Ölüyor mu?” gibi ağır bir soruyla muhatap olduktan sonra, “çiçek gibi” bir şairin dizeleri gönlüme adeta su serpti. “O Korkunç Mahâret” diye bir kitabının olduğunu öğrendim sonra. Ben de sordum kendime ve üzerinde çok düşündüm: “O korkunç mahâretin adı niçin sabır?”

Kitaba geçmeden evvel, biraz Elif Nuray’dan bahsetmek istiyorum. Çünkü kitabı bir an önce okumak istememe sebep olan şeylerden biri de şairin samimiyetiydi. Konuk olduğu iki televizyon programını izledim. Kitabı için şunları söylüyordu: “Benim için çok farklı ma’nâları var bu kitabın. Şiir benim için tahammül mülkü bir yerde. O tahammül mülkünü diri diri elimde tuttuğumu hissettim kitabı ilk aldığımda.”. Şair kitabını öyle güzel anlatıyor ki şiirle yakından alakası olan birinin merak edip okumak istemesi sanki zarûrî bir hâl alıyor. Şair, “Neden şiir yazıyorsunuz?” sorusunu ise “Derdimi başka türlü anlatamıyorum. Başka bir yol bilmiyorum. Bilseydim belki orayı seçerdim.” diye yanıtlayarak, kitaba olan merakımı daha da çoğaltıyor. Son olarak Elif Nuray’ın “çünkü şiir kehânettir” görüşünü açıkladığı cümleleri de ekleyerek kitaba geçmek istiyorum. “Ne yazarsam yazayım, bir şekilde onun dönüşüp hayatımın tam ortasına oturduğunu gördüm yıllardır. Mesela şiirin birinde ‘ola ki bir sevinç bulsam, bilirim benim değil’ diyorum, bulduğum bütün sevinçler bir bakıyorum benim değil gerçekten. Bu kehânet kısmından o kadar korkuyorum ki o yüzden çok az şiir yazıyorum. Senede iki veya üç…”. Kendini edebiyatçı ilan edip yılda bir iki kitap çıkaranları gördükten sonra, senede iki veya üç şiir yazacak kadar kelimeleri koruyup kollayan matematikçi bir şair, şiire ve edebiyata değer veren herkesin gönlüne su serpmeye kâfî olur elbette.

Kitap, gönül verdiğim ve hâlen üzerinde çalıştığım divan şiirinden bir beyitle başlıyor. Yani kalbimin sesinin beni niye ısrarla bu kitaba götürdüğünü açıklamaya daha başlamadan yetiyor. “O zamân ki bezm-i cânda bölüşüldü kâle-i kâm / Bize hisse-i muhabbet dil-i pâre pâre düştü”. (Şeyh Galib)

Geceyi uzatan, derde dert, hayata ma’nâ ekleyen bir cümleyle devam ediyor O Korkunç Mahâret: “nasıl oluyor da bu gök hâlâ başıma devrilmiyor” diye soruyor şair. Ben de nâçîzâne soruyorum: “Nasıl oluyor da tek başına alelâde olan bu kelimeler, bir araya gelince bir bayram yerine dönüşebiliyor?”

“Şair”, farklı farklı tanımlanabilecek bir kelime elbet. Kubbealtı Lugati’ndeki “Yaratılışında güzellikleri görme, sırlı ma’nâlara erme ve geniş hayal kurma yeteneği olan kimse” tanımı, aklıma Elif Nuray’ı düşürdü. Öyle ki kitabın devamında yer alan “kapılar açıldı sandım, kapılar yakın / sonra beni bir yokuşta unuttular” dizelerini okuyunca, unutulmak diyorum, böyle güzel mi anlatılır?

İlerleyen sayfalarda yer alan “Çeper” şiiri “hep dümdüz yürürdüm bu yokuşları kim çıkardı” diye başlıyor. Büyümenin sancısını hissediyorum bu cümleyi okuyunca. Öyle ya çocukken hayat, dümdüz bir ovadan farksızdı. Her yol yakın, her oyun mubâhtı. Büyüyünce ise aşmaya çalışırken yenildiğimiz, düşmeden tecrübe edemediğimiz sarp yokuşlarla doldu ömrümüz. “Bu yokuşları kim çıkardı” sorusu da aklıma ister istemez, muhatabı olduğumuz ‘yokuşları’ düşürdü. Şair, bu şiiri annesine ithâf etmiş. Zaten insan büyüdüğünü en çok da annesinden uzaktayken fark etmiyor mu? Şiir ise insanın göğüs kafesini daraltan şu mısralarla son buluyor: “ya silinsin bellek, ya çevir bu mevsimi / perdeler açılmıyor, adım yazılmıyor bahara / yokluğun ilminden ne olur beni aldır / hızla daralıyor kalbimin çeperi leylâ”.

Elif Nuray; duyguları avuçlarımızın içinde tutuyormuşuz, o acının / sevincin / melâlin tam ortasındaymışız gibi hissettirmeyi kelimeleriyle ustalıkla başarıyor. “Beklenen” şiirindeki “Beklemek tütünden beterdir, bıraktım” dizesini okuyunca, beklemenin ardında bıraktığı olumsuz hisleri insan tasavvur etmekte çok da zorlanmıyor. Beklemekten doğan boşluğu da şair şu mısralarla anlatıyor: “tutmayan dualar düşer / o huzursuz boşluğa” Beklemişsin, acı çekmişsin, iyileşmek için dualar etmişsin; lakin gelmeyecek olan yine gelmemiş, olmayacak olan yine olmamış. Nihâyetinde ise elinde kalan “huzursuz bir boşluk”tan fazlası olmamış. Sonrası ise ma’lûm sükût: “bir çocuk susarsa reddi âlemdir / kar serpiyor Allah içimin sıkıntısına” diye anlattığı şairin… Çünkü insan sabrının mükâfatını mutlaka alıyor, Allah geride kalan o boşluğu asla boynu bükük bırakmıyor.

“İncirin kalbinden söküldü ilkin / ümidim, inancım, çocukluğum / gözlerim / ummak sıkıntısı bana kimden kaldıysa / düşüşüm ondan uzun, yenilgim ondan / toprak da mı yetmez boşluğu azaltmaya.”

Toprak, boşluğu azaltmaya yeter mi bilmiyorum; fakat içimizdeki taşlar, daralan göğüs kafesimiz, nihâyetinde ise kaçınılmaz o kırgınlık hep ummak sıkıntısından.

Son olarak, Bakara Sûresi’nde ”Şüphesiz ki Allah sabredenlerle beraberdir.” diye buyrulmuştu ya bize… O Korkunç Mahâret’in adı, bu yüzden sabırdır belki de…

Nur Özyörük
twitter.com/nurozyoruk

Kalbinin putlarını yıkma telaşındaki şair

Bir şiir ne kadar “yalınlaşabilir”, hatta şiir ne kadar azaltılabilir? Elif Nuray’ın ilk kitabı O Korkunç Mahâret’i okurken aklıma gelen ilk soru buydu. Elif Nuray için şiir “anlatımdan” ve kelimelerden kaçarak, onları mümkün olduğunca azaltarak yani bir anlamda dili, sözü tekrar tekrar damıtarak yazılan (yoksa söylenen mi deseydik?) bir sanat.

Elif Nuray, şiiri olabildiğince yoğunlaştırarak yazan şairlerden. İlk mısrası “yeni bir öfkeyle başladım” olan kitap; kırgınlıklarla, eleştirilerle yüklü. Sadece dışa dönerek “kahkahalar gördüm çocukları ağlatan” diyen bir kırgınlık değil “nasıl oluyor da bu gök hâlâ başıma devrilmiyor” diyebilecek kadar sert bir iç muhasebesi de var.

Bu kitaptaki şiirler dipten dibe bir uğultu ile birbirlerine bağlı gibiler. Anlam ve ses şiirden şiire o uğultu ile birleşiyor ve O Korkunç Mahâret büyük bir şiire dönüşüyor. Kimi zaman çeşnigâr, canefza gibi kelimelere yer verse de Elif Nuray, günlük hayattan el ayak çekmemiş kelimeleri tercih ediyor. Ancak hangi kelimeyi kullanmayı tercih ederse etsin, şiirinin bir parçası kılmayı başarıyor. O kelime sözlükteki bir madde olmaktan çıkıp bir ‘Elif Nuray şiiri kelimesine’ dönüşüyor şairinin elinde. Çünkü Elif Nuray, bir atmosfer kurmayı başarıyor şiirde.

Elif Nuray ile röportaj yapma imkânım olsaydı dergilerde yayınlanan, kimi şiir akşamlarında ve toplantılarda Elif Nuray tarafından okunduğunu bildiğim bazı şiirlerini bu kitabına niçin almadığını sormak isterdim. Madem bu imkânım yok. Ben de kendi adıma “okur” kimliğimle bir cevap üretmeyi deneyeyim. Bence kitaplarına almadığı şiirleri; beğenilmediği, reddedildiği için değil kitaba hâkim genel sesin dışında yer aldığı, bu dosyada yer alması halinde dosyanın hakim sesinin dışında bir kakafoni oluşturacağı için O Korkunç Mahâret’te yer almadı. Peki, sonraki kitaplarda yer alacak mı bu şiirler? Bilemem. Bilmeme de gerek yok bence...

Kendi adıma kitapta en sevdiğim şiirin “Beklenen” olduğunu söyleyebilirim. Necip Fazıl Kısakürek’in adaş şiiriyle arasındaki farkı zamanın ruhunun yahut ruhsuzluğunun değişimini okumak için bir fırsat olarak görebiliriz. Bir bölümünü alıntılamakta fayda var.

“beklemek tütünden beterdir, bıraktım
penceremin nûru ağaçları kestiler
diye kar, diye boşluk, diye ağladım
bu ıstırabın kulağına ezanı sen oku
dilsizse de geçmişin dillerini ben bağladım
affın büyüklüğünü geçince
acze sapan bir yol var
dünya safında durdukça, bildim
düştüğün yerde çiçek yok
sustuğun kadar yangın var.”

Elif Nuray’ın şiirinin bir derdi, bir kavgası var besbelli. Şair “geçmişin dillerini ben bağladım” diyor. Çünkü şiiriyle kendi sözünü, derdini açmayı amaçlıyor. Peki nedir bu söz, dert, dil? Bir yönüyle kalbinin putlarını yıkma telaşındadır şair ve ne zaman başardığını zannetse başarısızlığı ile yüzleşmektedir. “Rabbim ya geleyim sana/ya içimin taşını kaldır” diye niyaz eden bu seste O Korkunç Mahâret’in bütün ağırlığı ile hissedildiğini söyleyebiliriz.

Gündelik hayatın bütün parçalanmışlığının dışında bir bütünlük, bir yekparelik arayışı olarak görebiliriz Elif Nuray’ın şiirini. Trajik bir şekilde başarısızlığa mahkûm bir özlem bu bütünlük arayışı. Arayışın başarısızlığı, yanlışlığından değil dünyanın eğretiliğinden, faniliğinden kaynaklanıyor bence. Doğumdan önceki, ecelden sonraki bütünlüğe duyulan hasret bu dünyanın eğretiliğine tam oturmuyor ve “aksayan” yerden şiir doğuyor. En azından benim Elif Nuray şiirinden anladığım bu...

Bu noktada Fatih Yavuz Çiçek’in tespitine katılmamak mümkün değil. Ne diyor Çiçek? “O Korkunç Mahâret, ilk şiirden son şiire kadar modernitenin her şeyi imha edebilecek tehditkâr yapısına karşı durmanın, uyumsuzluğa direnişin kelâmla vücut bulmuş hâli, şairin gönlünü göğe yöneltip, kâh susarak, kâh sorgulayarak, umarak, üzülerek, kimi zaman hayret ederek, sabırla sürdürdüğü bir ferahlama arayışıdır. Bir tür terapi. Ve her şeye rağmen göğe inancını yitirmeyen, ‘gözlerim kovulmuş bir ümidin hayreti/nasıl oluyor da bu gök hâlâ başıma devrilmiyor’ diyen şairin yüzünü tanrı katına çevirmiş benliğidir.”

Elif Nuray için O Korkunç Mahâret’in varolma sancısı olduğunu söyleyebiliriz. Her ne kadar kitapla aynı isimdeki şiirin son iki mısrasında “o korkunç mahâretin/adı niçin sabır?” olsa da sabretmek varlık sancısını duymaktır diye anlıyorum o kritik soruyu. Ancak aksini de söylemek mümkün. Şiirden başka bir şey ile ifade edilemeyene talip bir şairin yazdıklarını şiirden başka bir türde ifade etmeye çalışmak böyle riskler içerir çünkü.

Belki de okurla şiir arasında çekilip susulması gereken noktaya ulaşmışımdır. Kim bilir?

Suavi Kemal Yazgıç
twitter.com/suavikemal