Dördüncü kuşak Bebekli şair Nigâr Hanım’ın torunu Nigâr Nigâr Alemdar, doğup büyüdüğü semtin bir monografisi olan Geçmişten Günümüze Bebek: Sosyal Tarihimizden Sayfalar isimli eseri 2023’de okurla buluşmuştu. Boğaziçi’nin incisi Bebek’in en köklü ailelerinin fertlerinden eski yapılarına hatıralarda kalan semt esnafından bugün hâlâ hizmet veren müesseselerine uzanan mazisini anlattığı kitap Bebek sevdalısı yazarın ilk kitabı idi.
Nigâr Nigâr Alemdar’ın Timaş Yayınları’ndan bu ay çıkan yeni kitabı İstanbullu Üç Osmanlı Ailesi ise bir tarafta Beşiktaşlı Yahyâ Efendi bir tarafta Şair Nigâr Hanım bir tarafta da Ahmed Midhat Efendi’ye uzanan aile köklerinin Boğaziçi’nde geçen tarihini konu ediniyor. Fotoğraflar ve arşiv belgeleriyle zenginleştirilen kitap ailenin tarihini gün yüzüne çıkardığı gibi Osmanlı’dan Cumhuriyet’e yaşanan sosyal değişimi ve gündelik hayattan kesitler sunuyor. Bununla birlikte kitaba eklenen Ahmed Midhat Efendi’nin ve Şair Nigâr Hanım’ın daha önce yayınlanmamış resimleri ve eşyaları okur için bir sürpriz oluyor. Kitabın sonunda ise Şair Nigâr Hanım, Ahmed Mithat Efendi ve ağabeyi Cevdet Efendi, Yahya Efendi’nin soyağaçları yer alıyor.
Yazar, otuz yıldan fazla İngilizce ve simültane konferans çevirmenliği dersleri verdiği Boğaziçi Üniversitesi’nden emekli olduktan sonra kolları Osmanlı’ya uzanan ailesinin geçmişi üzerine çalışmaya başlar. Uzun yıllar biriktirdiği gazete küpürleri, fotoğraflar, belgeleri çekmeceden çıkarmasıyla kendini adeta bir zaman yolculuğunda bulur. Bu yolculukta anne ve baba tarafından akrabalık bağlarının olduğu üç ailenin ünlü ünsüz her ferdiyle tanışır, görüşür. Nihayetinde üç önemli aileyi merkeze alan elimizdeki kitap ortaya çıkar.
Şair Nigâr Hanım’ın ortanca oğlu Feridun Nigâr ve eşi Nebire Nigâr, 1946’da dünyaya gelen ilk torunlarına ailenin ünlüsü Şair Nigâr Hanım’ın adını verirler: Nigâr Nigâr Alemdar. Baba tarafından Şair Nigâr Hanım’ın torun çocuğu, anne tarafından gazeteci, yazar Ahmet Mithat Efendi’nin ağabeyi, ortağı, gazeteci Cevdet Bey’in torun çocuğu, babaannesi Nebire Hanım’ın ile de Beşiktaş’taki Yahyâ Efendi Dergâhı’na uzanan köklü bir ailede geçmişe dair anlatılagelen hikayelerle büyüyen Nigâr Nigâr Alemdar dünden bugüne uzanan aile tarihini akıcı bir üslupla okura aktarıyor.
Şair Nigâr Hanım’ın üç oğlu Münir, Feridun ve Salih Keramet Nigâr’ın aileleri, yaşamları, dostları ve bugüne uzanan hatıraları yazarın ağzından anlatılıyor. Feridun Nigâr, 1913’de Ali Haydar Bey’in kızı Nebire Hanımla evlenmiş. Metin, Fıtrat ve Vecdi Füsun isimli üç oğlu olan çiftin bu evliliğinin gerçekleşmesinde Feridun Nigâr’ın her iki aileyi yakından tanıyan Bebek’te komşuları ve dostları Tevfik Fikret’in etkisi olmuş. Bununla birlikte büyük şair genç çifte verilen aile arsasında inşa edilen köşkün mimari tasarımını üstlenmiş hatta mobilyalarını bile çizmiş tıpkı Aşiyan’da kendi köşkünün plan ve dekorasyonunu yaptığı gibi. Feridun Nigâr Köşkü olarak bilinen ve yazarın çocukluğunda tatillerini geçirdiği bu köşk etrafında ailenin birçok anısını okuyoruz kitapta. Şehirleşme ve hızlı nüfus artışıyla İstanbul’un cehresinin hızla değiştiği 1960’larda ailenin acı tatlı hatıralar yaşandıkları köşk de istimlake uğramaktan kurtulamamış. Nigârların kuşaklar boyu yaşamları, Cumhuriyet döneminde genişleyen aile kollarını ve akrabalıkları kitabın birkaç bölümünü teşkil ediyor.
Osmanlı’nın fırtınalı son asrının ‘yazı makinesi’ Ahmet Mithat Efendi ve ağabeyi Cevdet Efendi’nin hayat serüveni, Midhat Efendi’nin şair Nigâr Hanım ile dostluğu, devrinin önemli iki kaleminin yazarlık faaliyetleri de kitapta müstakil bir bölümde ele alınıyor. Beykoz’un en önemli sakinlerinde olan Ahmet Midhat Efendi geniş bir aileye sahip. Midhat Efendi’nin matbuat yaşamında en büyük destekçisi birlikte gazetecilik yaptıkları anne-bir üvey ağabeyi Mehmet Cevdet Efendi. İki kardeş uzun yıllar birlikte çalışmış, çıkardıkları Tercüman-ı Hakikat gazetesi ve matbaacılıklarıyla basın dünyasında adeta çığır açmışlar. Ahmet Midhat Efendi’ye göre daha az bilinen Mehmed Cevdet Efendi hakkında çok az bilgi günümüze ulaşmış. Cevdet Efendi kızı Fatma Seniha Hanım, hukuk mezunu Osman Vefik (Beken) Bey’le olan izdivacından doğan Seniha Hanım küçük yaşta annesini kaybeder. Öksüz kalan Seniha Hanım anneannesi Safiye Hanım ve dedesi Cevdet Efendi tarafından büyütülür. Babaannesi Seniha Hanım’ın Büyükada’daki çocukluk günleri ve zorlu harp yıllarında yaşadıklarından söz eden yazar ailenin kış mevsimlerini Şehzadebaşı Vezneciler’deki konakta, yaz mevsimlerini de Büyükada’da geçirdiği ifade ediyor.
Nigâr Nigâr Alemdar’ın ailesinin bir başka kolu olan babaannesi Nebire Hanım’ın soyu Abdülkadir Geylânî’den ile Kanuni Sultan Süleyman’ın süt kardeşi, 16. yüzyıl ulemasından Yahyâ Efendi’nin Dergâhı’na kadar uzanıyor. Yahyâ Efendi’nin dergâhının türbedarı olan Hüseyin Şevki Efendi, Nebire Hanım’ın büyük babası. Hüseyin Şevki Efendi kızı Semine Hanım’ın II. Abdülhamid devrinde sadaret mühürdarlığı yapmış Ali Haydar Bey ile evliliğinden Nebire Hanım ve kardeşleri dünyaya geliyor. Aile Bebek’teki meşhur Yılanlı Yalı’nın selamlık bölümünde önce kiracı sonra II. Mahmud’un iradesiyle mülk sahibi olmasıyla uzun yıllar yaşamlarını burada sürdürmeye devam etmiş. Yazar, Yılanlı Yalı’nın ilginç hikayesini, Yahya Efendi Dergâhı postnişini Abdülkadir Geylâni soyundan gelen Mehmed Nuri Şemseddin Efendi’nin mülkiyetine geçmesini ve çocukluk yıllarda ailesiyle birlikte yaptığı akraba ziyaretlerinde görme imkânı bulduğu eski ahşap halini kitapta anlatıyor. Yılanlı Yalı’nın Rumelihisar’ına kadar uzanan geniş bahçesinin bir kısmı Tevfik Fikret’e satılmış ve şair Aşiyan Köşkü’nü burada inşa etmiş.
Yazarın kuşaklar boyu İstanbul’un ve Boğaziçi’nin güzelliklerini yaşamış atalarına ithaf ettiği eseri, bir aile tarihi olmasının ötesinde satır aralarındaki paha biçilmez detaylar, Tevfik Fikret, Halide Edip, Yahya Kemal, Rus şarkiyatçı Madam Gülnar, Fatma Aliye gibi pek çok tanınmış siması hakkındaki hatıralar ve tanıklıklarla kültür tarihimize ışık tutuyor.
Rüveyda Okumuş
x.com/ruveyda_okumus
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder