Byung-Chul Han, Ötekini Kovmak’ta modern zamanların ürettiği sahte biriciklikten dem vuruyor. Chul Han, metinlerinde insanı merkeze alarak eleştirel bir düşünce üreten nadir çağımız yazarlarından. Belki de filozoflarından. Chul Han’ı önemli kılan ürettiği düşünceyi tek bir izlekte ele almaması, modern zamanlara dair neredeyse her olguyu birbirine bağlamakta ve bağlantı kurmaktaki ustalığı.
Modern zamanların öznesi olan insan, kendisini farklı kılmanın peşindedir Chul Han’a göre. Farklı kılma eylemini ise ötekiyi kovarak, kendisini her anlamda ötekinin varlığından soyutlayarak başarmak ister. Öteki ortadan kaldırıldığında ise kişi, yapay bir dünya kurmuş olur kendisine. Kendisini şekillendirdiği örneklemeler, modern zamanın ve kapitalizmin teknoloji vasıtasıyla ona dayattığı modellerdir çünkü. Böyle olunca da ortaya birbirinin aynısı, farklı kişiler çıkmaktadır. Herkes kendisini marjinal bulurken, aslında koca bir insanlık sürü konumuna düşmüştür.
“Aynının terörü” diye tanımlar bu çıkmaz sokağı yazarımız. Dünya yapaydır çünkü sanal bir yaşam sürdürülmektedir. İnsanlar seyahat etmektedir ama hiçbir deneyim yaşamamaktadır. Takdir kendisini like’a bırakmıştır. Bilgi yığını vardır ama kavrayış yoktur. Ciltler dolusu kitaplardan bilgiye erişme çabası, çalışma yerini yüz kırk karakterlik tweetlerden ham bilgi almaya bırakmıştır. Bilge vardır ama onda olan aslında sadece kabuktur, hiçbir mevzuyu derinlemesine kavramamıştır o, sadece o mevzuya dair birkaç cümle söz söyleyebilmektedir. Tweet atmasına yetecek kadar. Gelen like’lar da kendisini tatmin etmesi için yeterlidir. Birçok takipçisi vardır ama tek bir dostu yoktur. Yeni bir kişiyle karşılaşmıyor, tanışmıyordur ama binlerce kişiyle etkileşim halindedir. Hal böyle olunca insanın yaşadığı dünya “sanal”, “yapay” bir dünyadır. Gerçekliğin olmadığı bir dünyada da kendine haslık kaybolmuş, her yeri “aynı”lar kaplamıştır.
Teknoloji bir oto-propaganda aygıtı olmuştur. Ötekine, farklılığa ihtiyacımız yoktur. Önümüze halihazırdaki profilimizden yola çıkarak ilgimizi çekecek şeyleri çıkarır. Sınırsız tercih özgürlüğünün olduğu bu sanal dünyada hoşumuza gideceğinden emin olduğumuz videoları izler, programları takip eder ve hesaplarla takipleşiriz. Hep aynıya maruz kalırız. Farklı biriyle karşılaşıp da tanışmaz, onun bize katacağından habersiz hep aynının içinde bir ilüzyona maruz şekilde yaşamımızı sürdürürüz. Dijital ağlar, etrafımızı kuşatmıştır. “Dijital ekran hayrete müsaade etmez.” Dünya bir reklam sahnesine dönmüştür, insanlar da dahil olmak üzere her canlı ve her eşya, her duygu ve her değer bir üründür, tanıtılmalıdır, beğeni toplamalıdır, ilgi çekmelidir. Beğeni toplamayan ürün, (insan da olsa!) kendisine sahnede yer bulamaz. Dolayısıyla kişiyi hayrete düşürecek bir ötekiye bu sahnede yer ayrılmamıştır. Öteki yoksa, hayret de yoktur. Hayret yoksa bir insanın kendine özel bir yolculuktan bahsedilemeyecektir. Ancak kendi yolculuğunu gerçekleştirebilen insanlar, biriciklik konumuna erebilir. Kendi yolculuğuna çıkamayıp ona sunulan yola girenler ise, yolun içindekilere de uyacak böylece taklit bir yaşama sahip olacaklardır.
Her şeyin ve herkesin aynılaşması, anlamı da ortadan kaldırır. Anlam ortadan kalktığında yaşam kadar ölüm de anlamsızlığa bürünür. Oysa yaşam kadar ölüm de insanın kendisine, kendisini gösterir. Kendilik, biriciklik kendine ait bir yolculuğu, bir yaşamı olanların sahip olduğu bir şeyse, ölüm de elbette kişinin kendisine aittir. Günümüz toplumu ise acıya, eksikliğe, olumsuzluğa karşı bir zırh kuşanmıştır. O daima pozitifliğin peşindedir. Oysa daimi pozitifliğin kendisi negatif bir sonuca gebedir. Salt pozitiflik, aslında aynı zamanda salt negatiflik demektir. Çünkü anlam, pozitiflik ile negatifliğin birlikte olmasından doğar. Pozitiflik kadar negatiflik de insanı geliştirir, diri tutar, olgunlaştırır. Modern insan önce ölümü çıkarmıştır hayatından, sonra da tüm negatiflikleri. Hastalık kötüdür, başarısızlık kötüdür, aksilik kötüdür. Ondan kaçmalıyız, daima mutlu ve neşeli olmalıyız. Bütün bunlar haksızlıktır. Bu düşünce de insanı daimi mutsuzluğa sürükler. Sadece kişi veya eylem değil, duyguda da öteki dışlanmıştır.
Chul-Han, Ötekini Kovmak’ta “öteki”nin içine giren tüm meseleleri tek tek ela alıyor. Derinlemesine inceliyor ve insan yaşamıyla bağdaştırarak eksikliklerini, bu eksikliğin açtığı gedikleri tespit ediyor. Böylece modern insanın düştüğü çıkmaz sokağı bir kez daha tüm çıplaklığıyla tarif ediyor. Çıkmaz sokak dememizin nedeni ise modern insanın bu sokağı kendi eliyle var etmesi. Yoksa sokağın bir çıkışı var. O da eserde.
Yasin Taçar
twitter.com/muharrirbey_