İsmet Özel’in “La İlâhe’nin La’sı” başlıklı bir yazısı vardır. Bu yazı 2001’de Yeni Şafak’ta, 2001 ve 2003’te Millî Gazete’de yayımlandı. Daha sonra Şule Yayınları tarafından basılan “Başbaş Başbaşa Başabaş” adlı kitapta da yer aldı. Bu kadar önemli bir yazı mıydı? Sadece ilk cümlesi bunu ispat edebilir: “Bizi cehennem ateşinden kurtaracağına inandığımız söz “la” ile bir olumsuzlamayla başlar.”
Önce Mahçupyan’a bu görüşü sebebiyle, sonra da Jenny B. White’a “Müslüman Milliyetçiliği ve Yeni Türkler” adlı kitabındaki Mahçupyan’a yakın görüşleriyle kocaman bir “La” demek gerekiyor. Çünkü dedikten sonra ben yine “La İlâhe’nin La’sı”ndan bir alıntıyla cevap vermek istiyorum: “Türklük benimsenen bir nitelik olarak söz konusu edildiğinde, tutulması vacip olan tarafın “gayri Müslim” taraf olmadığı aşikârdır. Gayr-i Müslimliğin Türklükle bağdaşmayacağı bedihidir. Hiçbir olayı, hiçbir değişimi, Müslümanlık lehine ve fakat Türklük aleyhine sonuç vereceği mülahazasıyla değerlendirmemiz mümkün değildir. Ters yönden gidilirse de yol kapalı. Yani herhangi bir olayın cereyan tarzının, herhangi bir değişimin gerekçesinin, Türklük için iyi; ama Müslümanlık için kötü sonuç vereceği de söylenemez. Söylenecekse La İlâhe’nin la’sı ancak tarihe ve topluma ilişkin gerçeklerin yükü altına girilerek söylenebilir. Türklük, ayrı; Müslümanlık ayrı diyenler, gerçekte hangi tarafı tuttuklarını saklamak isteyenlerdir.”
İletişim Yayınları tarafından ilk baskısını Kasım 2013’te, ikinci baskısını da Şubat 2014’de yapan “Müslüman Milliyetçiliği ve Yeni Türkler” kitabı, Jenny B. White’ın Türk kimliğini bir yere oturtabilme gayretinin eseri. Yazar Türkiye’ye sadece oturduğu yerden (Amerika) bakmıyor, Türkiye’ye gelip bir takım cemaatler, örgütler ve insanlarla oturup konuşup tartışıyor. Bu kimseleri önceden planlayıp seçtiği kesin. Çünkü tüm bu söyleşileri yahut anketleri aynı kapıyı çalıyor: Türklük ayrı, Müslümanlık ayrı. Özellikle bazı tarikatlara bağlı kimselerin “Türklük umurumda değil, Müslümanım bu yeter, Türkiye’de doğmasam da olurdu, hem de güzel olurdu” sözlerini üstünü yağlaya ballaya aktarıyor White. Daha evvel yazdığı “Para ile Akraba: Kentsel Türkiye’de Kadın Emeği” (İletişim, 1999) ve “Türkiye’de İslamcı Kitle Seferberliği: Yerli Siyaset Üzerine Bir Araştırma” (Oğlak, 2007) ile birlikte bu kitabın da Amerika’da çok farklı disiplinlerde eğitim görmesine rağmen Türk toplumunu tanıttığı söylenen derslerde okutulduğunu belirtmek gerekiyor. Kitabın en ciddiye alınabilir tarafı bu. Çünkü sekiz bölüme ayrılan kitapta Amerikalı bir antropoloğun “İslam ve Millet”, “Korku Cumhuriyeti”, “Misyonerlik ve Başörtüsü”, “Melezlik Yasak”, “Cinsiyet ve Millet: Peçeli Kimlik”, “Tercihler ve Topluluk: Mavi Saçlı Kız” gibi popülerleşmiş fakat klişe yumağı haline dönüşmüş konular hakkında yazıları var. Her ne kadar açılışta İbn-i Haldun’un Mukaddime’sinden (1377) yapılan “İnsan atalarının değil, geleneklerin çocuğudur” gibi göz kamaştıran bir alıntı yer alsa da, giriş konusu olarak 2008’de Kırşehir’de yirmi lise öğrencisinin kendi kanlarından Türk bayrağı yapmaları seçilmiş. Kitabın hemen hemen her bölümünde bu konuya işaret edilerek bir taraftan anti-milliyetçilik diğer taraftan da anti-islamcılık yorumları yapıyor Jenny B. White. Ancak öğrencilerin bu eylemden iki ay evvel PKK ile çatışırken şehit olan yirmi askerimizden ne kadar etkilendiği, neden etkilendiği hakkında pek bir şey yok. Kitap hakkında çok küçük bir örnek olsa dahi bu not, yazarın milliyetçiliği irdelerken kemalizm ve başörtüsü arasındaki zikzaklardan sayfalar boyunca yararlanmasına (destek aramasına) sebep oluyor. Kitapta bölümler ilerledikçe Türk milletini neredeyse sadece oy kullanırken “harekete geçen” bireyler olarak gören White, hem AKP’yi hem de seçmenini milliyetçi-muhafazakâr olarak değerlendiriyor. Kitabın başlarında anti-kemalist olarak takdim edilen Erdoğan ve ekibinin gezi olaylarından sonra kemalistleştiğini vurguluyor. Bunu yaparken de Edhem Eldem’in 16 Haziran 2013’te New York Times’a verdiği (Turkey’s False Nostalgia) röportajından, son derece yerinde olan bir tespiti seçerek yapıyor: “Erdoğan’ın askerî vesayete karşı yıllardır sürdürdüğü başarılı mücadelesinin ardından onların yöntem ve stratejilerini canlandırdığını görmek rahatsız edici… Öncekilerin ordu eliyle yaptığını, şimdi o polis eliyle yapmaya çalışıyor.”
Gallup’un 2013 yılındaki araştırmasına göre Türklerin % 35’i yaşam koşullarını “sefil” olarak nitelendiriyor. Bu oran, 2012 yılında ulaşılan % 18’in neredeyse iki katı. White, AKP seçmeninin büyük bir kısmını İslami burjuvazi olarak görerek, bu anket sonuçlarıyla birlikte yeni Türk milliyetçi kimliğinin İslami burjuvaziden ibaret olacağını düşünüyor. AKP’nin seçimiyle birlikte devlet ve ulus tanımlarının çok değiştiğini söylerken, bilhassa Ezgi Başaran’la yaptığı mülakatta bu durum açıkça görülüyor: “AKP bugün çoğunluk demokrasisi uyguluyor. Nedir bu? Biz kazandık, dolayısıyla siz bizim dediğimizi yapacaksınız. Beğenmiyorsanız bir dahaki sefere kendi hükümetinizi seçersiniz.”. Bu yorumuyla birlikte kitapta da görüleceği gibi White’a göre AKP tepeden inme, otokratik ve şiddet eğilimli bir yönetim anlayışına sahip. Sosyal mühendislik adı altında insanların yaşamlarına karışması, farklı kavramlarla yeni değerler yaratması, çıkabilecek her türlü kaos ortamına derhal “dış güçlerin oyunları” fikrinin bulaştırılması, süregelen statükoya karşı eleştirileri ise “ekonomik düzelme, halkın gelişen refahı ve güzelleşen şehirler” ile def etmesi cabası. Dikkat edilirse kitabın adından farklı olarak yoğun bir AKP eleştirisi de mevcut. 2013’te Princeton Üniversitesi’nin yayımladığı (Muslim Nationalism and the New Turks) bu kitap “Yeni Türkiye işte böyle olacak” dedirtmek için var gibi. Yüksek lisansını Hacettepe Üniversitesi’nde yapan White’ın hem milliyetçilik yaklaşımı çok eski ve klişe, hem de kitabın tarihi arka planı yok. Kavramlar, bugün Türkiye’de siyasilerin ağzından çıkanlar kadar eksik, sıkıcı ve klasik. White’ın Türkiye’de ve AKP’de gördüğü yeni milliyetçilik anlayışı, nüfusu aynılaştırma çabasında olan, tıpkı Osmanlı’nın “Pax Ottomana” stratejisi gibi her kültürü kendi içinde eriten bir yapıya sahip. Bunun dışında sınırların ihlali, namus, ahlak gibi kavramlarla birlikte Türklerin tabularının(?) hep aynı kaldığını düşünüyor. Laf arasında Türklüğü İslam’dan ayıran insanlarla yaptığı söyleşileri ise sık sık geçiriyor. 24 Haziran 2013’te Van Havaalanı’nın penceresinden gördüğü, halkın balkonlarına astığı Türk bayrağını İslam’la bağdaştırmıyor. “Ben burayı muhafazakâr bir çevre olarak düşünmüştüm” diye şaşırarak anlatıyor. Bayrağı sadece Kemalistlerin, ulusalcıların resmi tatillerde kullandığından ve İslamcıların bayrağı çok da önemsemediğinden bahsederek kitabını sonlandırıyor. Yani kitaba nasıl başlıyorsa öyle bitiriyor. Bayrağın sık kullanımını çok milliyetçi görüyor, fakat bir tarikat mensubunun “Türk olsam ne olur, olmasam ne olur, Müslümanlık yeter” demesinin yeni bir milliyetçilik anlayışı olup olamayacağını sorgulamakla derin bir araştırma yaptığına inanıyor.
White, İstiklâl Marşı’nı pek umursamamış gibi görünüyor. Kim bilir belki o da Kurt Vonnegut’a göre “Saçma sapan sözlerden ibaret olan” kendi ulusal marşlarındaki bayrak sentezini saçma buluyordur. Bu tip yazarlara bayrağın namus olduğunu söylemek ne kadar gülünç bir milliyetçilik anlayışı olacaksa, 1916’ya kadar Mekke Kalesi’nde dalgalanan bayrağın da Türk bayrağı olduğunu hatırlatmak o kadar “Osmanlıcılık” olacaktır. Oysa Osmanlı da Selçuklu da Mekke ve Medine’ye gelebilecek olası bir zarara misliyle karşılık vermek için Selçuklu ve Osmanlı idi. Kâbe’sinin hakkını gözetmeyen bir milliyetçilik tutumunun olsa olsa Orta Asya ile Kemalizm arasında bir “Ka’be Arab’ın olsun, Çankaya bize yeter” sakızından başka bir şey olmayacağını White’a hatırlatmak gerekir. Zira Türkiye “yeni” falan da değildir; dinine de, tarihine de, vatanına da, milletine de partisiz sahip çıkabilecek çok eski bir halka sahiptir. Türkiye’nin gücü mâzîdedir, yeni ve güçsüz olan sadece “Yeni Türkiye” kavramı ve sürekli yenileştirilmeye geliştirilmeye dolayısıyla yok edilmeye çalışılan karman çorman bir milliyetçilik söylemidir.
White’a “Eski Türkiye”nin eserlerine kulak vermesini hararetle öneririm. Çünkü orada Türk’ün diniyle dilinin ne kadar beraber olduğu apaçık ortadadır. Mesela Eşrefoğlu Abdullah Rûmî “Seni sevmek benim dinim imanım / İlâhi, dîni imandan ayırma” demiş. Sonra bu söz bir Hatay türkümüzde “Şu karşıki dağda kar var duman yok / benim sevdiğimde din var iman yok” diye yer edinmiş. Türk de tıpkı dili gibi yalın, temiz ve acımasız olduğundan “Dinden imandan habersiz olmak” diye bir atasözü bırakmış bu topraklara.
Yağız Gönüler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder