SAYFALAR

5 Ekim 2018 Cuma

Ölümcül fedakârlık

Bazı kitaplar sadece isimleriyle bile çok şey anlatır. Kitabın ismini duyan ‘okuyucu’ hafifçe irkilir. İhtimaller sıralanır. Anlatım mecazi ise anlam derinliği muhteşemdir ve edebi sanatın hakkı verilmiştir. Yok olay gerçek ise sarsıcıdır ve merak uyandırır. Kısa süre önce Jaguar Kitap’tan çıkan Kanını Satan Adam bu tür eserlere yerinde bir örnek. Modern Çin edebiyatının önemli temsilcilerinden Yu Hua’nın kaleme aldığı iki yüz altmış sayfalık eser Erdem Kurtuldu tarafından Türkçeye çevirilmiş. Özenli çeviri okumaya keyif katıyor.

Romanın dili oldukça sade ve anlatımı son derece akıcı. Bu açıdan Yu Hua ‘sıradan’ denilebilecek bir olayı ustaca hikâyeleştirmiş diyebiliriz. Yalnız buradaki sıradanlığı aleladelik ya da basitlik olarak değerlendirmemek gerekiyor. Yaşananlar ağır fakat anlatım hafifleştirilmiş. Bir anlamda okuma ve anlama kolaylaştırılmış. Daha önemlisi yazarın bu çabası romanı gerçeğe yaklaştırmış.

Metinde, ‘yazar anlatıcı’ (o anlatıcı) tekniği uygulayan Yu Hua’nın kendini olayın dışında tutma konusunda oldukça başaralı bir iş çıkardığı görülüyor. Eserin sahibi olarak konuya müdahil olmamasının yanında olayı kurgulayan değil aktaran (ya da gösteren) izlenimini veriyor. Anlatım kendi mecrasında akıyor, olaylar sanki kendiliğinden gelişiyor.

Çin’de komünist lider Mao Zedong’un (1893-1976) iktidar olduğu yıllarda (1954-1976) geçen hikâye dönemin kültürel, ekonomik, toplumsal ve siyasi yapısına yönelik bilgiler içeriyor. Çin komünist devrimi yapılmıştır. Baskı altında tutulan toplumun yaşam standartları oldukça düşüktür. İnsanlar zorlukla geçinmektedir. Buna ek olarak halk bir de kıtlıkla mücadele etmek durumunda kalmıştır. Arkasından gelen Kültür Devrimi (1965-1969) ve yönetimin keyfi uygulamaları hayatı zindana çevirmiştir.

Romanda köylü ve şehirlilerin farklı anlayışlara ve yaşam biçimlerine sahip olduğu görülüyor. Toplumdaki kadın-erkek algısına ve konumladırılışına özellikle dikkat çekmek gerekiyor diye düşünüyorum. İstisnasız her toplumda görülen erkek egemen anlayış bu romanda da kendini gösteriyor. Dikkat çeken bir başka nokta ise yumuşak bir üslupla yapılan komünizm eleştirisi diyebiliriz. Yu Hua komünizmin insanlık dışı uygulamalarının yol açtığı toplumsal kaosu hikâyenin doğal bir parçası hâline getiriyor. Acıları tüm çıplaklığıyla aktarıyor lakin tepkisel bir durum oluşmuyor. Sanki devrim ve yaşananlar hayatın doğal akışının bir parçası gibidir ve başka bir alternatif yoktur.

Eser baştan sona ekonomik sorunlar üzerinden kurgulanmış. Halk geçim zorluğu çekmektedir. Kan satarak para kazanacağını öğrenen başkarakter (Xu Sanguan) paraya ihtiyaç duyduğunda kanını satmaya başlar. Yalnız öyle her zaman yapmaz bu işi. Gerçekten para gerektiğinde bu yola başvurur. Kan satmak para kazandırmasının yanında sembolik anlamlar da taşır. Örneğin köylüler için kan satmak sağlıklı olmanın göstergesi iken şehirliler kan satmayı ahlaki bir zaaf olarak değerlendirir. Onlara göre kanını satan atalarını satmaktadır. Karısı ve üç çocuğuyla şehirde yaşayan Xu Sanguan bu yargıyı önemsemez. Sonuçta kanı ailesi için satmaktadır. Birgün çok fazla paraya ihtiyaç duyar. Dolayısıyla çok fazla kan satması gerekmektedir. Ölmek pahasına kan satmayı göze almıştır.

Her ne kadar siyasi dili ağır değilse de imalı anlatımdan devrimlerin topluma fayda vermediğini okumak mümkün. Az da olsa Çin kültürüne has dini/mitolojik dil bulunuyor. Bunun yanında alt metinde iyilik kavramı ve toplumsal ahlakın sorgulandığını söyleyebiliriz. Komünizme geçilmeye çalışılan bir toplumda cinsiyetçi bakış ve sınıfsal farklılıklar yaşantıyı belirliyor. Bu açıdan hikâye ironik bir yapıya sahip. Yozlaşmış sistem yer yer karikatürize edilerek anlatılıyor. Açlık, kıtlık, yoksulluk öne çıkan vurgular. İyilik ve fedakarlık ise kaosun içinde kendine yer bulan insani değerler. Psikolojik yönü ağır basan ve acıyla yoğrulan Kanını Satan Adam, insanı, insan olmayı yeniden sorgulatıyor okuyucuya.

Mevlüt Altıntop
twitter.com/mvlt_ltntp

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder