- Rad: 13/11
"Allah'ın hikmet verdiği kimse, -şayet bunun kadrini bilirse- kendini korur. Hikmetin meyvesi, rahat ve yüceliktir. Mala düşkün olmanın meyvesi ise yorgunluk ve belâdır."
- Sokrates
Elimde bir imkân olsa, devletin en üstten en alta tüm kademelerinde sorumluluk üstlenmiş görevlilere bu kitabı göndermek isterdim. "Okuyun" derdim, "sadece okuyun", yorum yapmayın. Zira İmam Gazâlî'nin yazdıkları üzerine yorum yapmak da bu çağın devlet yöneticisinin ya da entelektüelinin vazifesi değil. Ne yöneticinin vazifesi sadece yönetmek, ne de entelektüelin vazifesi sadece yorumlamak. Bazen tek başına okumak da kafi gelmelidir, gelebilmelidir. Okuduğumuz zâta, emeğine, aklına ve gönlüne saygıdır bu. "Mülkün Sultanlarına" adıyla çevrilen Nasihatü'l-Mülûk da böyle bir kitap. Neredeyse bin yıl öncesinden çağıldayan bir ırmak. O ırmağa elini daldıran önce kendi gönlünü, sonra milletinin gönlünü, en sonunda da memleketinin gönlünü hoş eder. Hoşluk maalesef ki günümüzde görülmesi de yaşanması da imkânsızlığın yanı başına düşmüş bir hâl. Tüm bu hoşnutsuzluğumuzun sebebi ise şüphesiz yönetimin yönetmekten ibaret zannedilmesi. Karşısındakini dost gözüyle gören biri yöneticilik vasfını bir kenara bırakıp "Dostun evi gönüllerdir / gönüller yapmaya geldim" diyebilmeli Yunus Emre Hazretlerinin diliyle.
Merhum Osman Şekerci'nin Arapçadan Türkçe'mize kavuşturduğu bu 196 sayfalık Büyüyenay Yayınları etiketli kitap, yedi bölümden oluşuyor. Bölümlerin evvelinde ise merhum Muhammed Şerafeddin'in Darül-fünun İlâhiyat Fakültesi Mecmuası'nda (1341/1925) yayımlanmış faydalı bir makalesi var: Gazâlî, Sultan Sencer ve Nasihatü'l-Mülûk. Burada Gazâlî'nin muasırı olan Sencer ile arasındaki ilişkiye dair önemli bilgilerin dışında Gazâlî'nin Sencer'e gönderdiği mektup ve Gazâlî'nin Sencer'le mülâkatı yer alıyor.
Birinci bölüm iman ağacının köklerini ve dallarını bildiriyor. Burada ağacın kökleri imanın temeli olan itikad, Allah'ı tenzih etme, kudred, ilim, irade, işitme ve görme, kelâm, ef'al, ahireti övme, Hazreti Peygamberi anma üzerine oturtuluyor. Ağacın dalları ise devlet yönetiminin önemi, bilginlerle oturma, yardımcıların durumu, kızmama, merhametli olma, ihtiyaçları giderme, kanaatkârlık, şefkat, halkı sevindirme ve İslâmın prensiplerini emir üzerine şekilleniyor. "Müminlerin Başkanı! Müslümanların yararına olacak şeylerle uğraştığınız zaman, nafile ibadetleri bir tarafa bırakınız ve Müslümanların menfaatlerini bir an evvel kollayınız. Çünkü Müslümanların ihtiyaçlarını gidermek her türlü nafile ibadetten üstündür" diyor Gazâlî ve Hz. Ömer'den bir hikâye aktarıyor: Hz. Ömer salihlerden birine "Tutumumda tiksindiğin bir şey var mı?" diye sormuş. "Duyduğuma göre geceleyin ayrı gündüz ayrı elbise giyiyormuşsunuz" cevabını alınca "Allah'a yemin ederim ki artık böyle bir şey asla olmayacak." diyerek söz vermiş...
İkinci bölüm adalet, üçüncü bölüm başkanın gerekliliği ve başkanda bulunması gereken nitelikler, dördüncü bölüm devlet hazinesi ve vergi politikası üzerine yazılmış. Yine bir hikâye: "Hz. Ömer bin Abdülaziz bir gece mum yakıp gıda defterini tetkik ederken, o anda oğlu yanına girer, ev ihtiyaçlarını babasına arzeder o zaman Hz. Ömer oğluna: "Mumu söndür, çünkü bu mum beytülmalındır. Biz şimdi halkla ilgili bir şey değil, bizimle ilgili bir şey konuşacağız. Bu durum için bunu kullanmaya Allah'ın izni yoktur" der."
Beşinci bölümde devlet başkanı ve yardımcılarında bulunması gereken meziyetler, altıncı bölümde devletin ve yönetimin devamlılığını sağlayan şartlar, yedinci bölümde devlet ile halk arasındaki ilişkilerin nasıl olması gerektiğine dair İmam Gazâlî'nin son derece önemli tespitleri, ispatlı analizleri mevcut. Bir hikâye de şöyle: Mağrip emirlerinden biri gayet diktatörmüş. Bir gün gayr-ı kanûnî bir direktif vererek "Memurlara, kendilerine tahsis edilmiş maaşın üstünde verilecek bir para yoktur, isteyen bu durumuna razı olur, devlet işlerinde çalışır, istemeyene izin verilmiştir, çekip gitsin." demiş. Yardımcısı "Bu tutumunuzun sebebi nedir?" diye sorduğunda da Emir "Meşhur bir atasözü vardır; köpeğini acıktır ki; sana bağlı olsun" demiş. Bunun üzerine yardımcısı da "Bir atasözü daha var: Sahibi köpeğini doyurmazsa, bir gün köpek sahibini yer" diye cevap vermiş. Emir vazgeçmemiş, daha fazla diretmiş ve bu kararını artırarak uygulamış. Gün olmuş Emirin taraftarlarıyla halk birleşmişler ve onun hakimiyetine son vermişler.
Ayetlerle, hadislerle ve asr-ı saadet döneminden misallerle hem başkana hem de başkan yardımcısına nice öğütler veren, neler yapması gerektiğini detaylarıyla ama öz biçimde anlatan Gazâlî; "Başkan, dünyasını dini için terkeden, dünya mevkii için liderin gözüne zulmü cazip gösteren kimseleri yanından uzaklaştırmalı, böylelerini vatandaşlıktan çıkarmalıdır" diyor ve şöyle devam ediyor: "Halk hakkında merhametli olan kimseleri devlet işlerinde çalıştırmalı, bu karakterde olmayanları devlet işlerinden uzaklaştırmalıdır. Kalbini adalet duygularıyla doldurmalı, bakanlarını denemeli ve tabiatında bozgunculuk bulunanları tanımalıdır. Çünkü adaletin yeri kalbdir. Başkanın adalet güneşi kalbinden fışkırır, ailesi onun aydınlığıyla aydınlanır ve şuaları bütün dünyayı kuşatır, yurdunda bulunan bu parıltılardan dolayı bütün halk huzur duyar, düşmanlar ise hiçbir yönden el uzatamazlar. Güneşi bırakıp başka şeylerde aydınlık arayanlar muhal olan bir şeyi aramış olurlar."
İmam Gazâlî'nin sıklıkla temas ettiği büyük ikazlarından biri de şöyledir: "Başkan! Şayet dünyalık şeyler için halkınıza zulüm ve eziyet ediyorsanız ve dünyadaki isteğiniz güzel yemek ise şunu biliniz ki; insanlıktan çıkıp arzuya köle olmuş olursunuz. Eğer gayeniz rengârenk elbise giymek ise kadınlar arasında erkek yüzlü birisiniz. Çünkü günbegün süslenmek kadınların işidir."
Büyüyenay Yayınları'nın seçkin kitapları arasında çok kıymetli bir yeri olan Mülkün Sultanlarına'yı okur okumaz hakkında bir şeyler yazmak istemiştim, nasip bugüneymiş. Daha evvelinden olsun şimdi olsun, yönetici tabakasından herkesin bu kitapla bir şekilde tanışmasını dilerim.
Yağız Gönüler
twitter.com/ekmekvemushaf
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder