Istırabın ve kurtuluşun şiirleri

Haddimce bu kitabı önermek için "Yedi Güzel Adam" dizisinin tatile girmesini yahut bitmesini bekledim. Hayatı iğne iplikle dizen şairlerin diziyle tanınması yürek burkan bir hadise. Ancak dünya değişiyor öyle değil mi? Diziler de bir işe yaramalı. Bize edebiyat öğretmeli, tanıtmalı falan... Arkadaşlar televizyon ve edebiyat, bir cümlede yan yana gelemeyecek iki kelime. O yüzden araya "ve" koydum. Merhum şair Erdem Bayazıt ise bu "ve"yi ters çeviriyor; Fethi Gemuhluoğlu'nun aziz anısına yazdığı şiirde, "Sebeb ey" diyor:

"Her sabah bütün bitkiler iştahlı bir çocuktur
Emer emer emerler toprak anayı
O sultan hazinesi o hep veren sonsuz cömert anayı
Yeşil hayat kırmızı hareket sarı sabır emerler
Ve veyaz îman çizer sesini
Tamamlar kavisini"

İz Yayıncılık'ın 1993 yılından beri bastığı "Şiirler"de, Erdem Bayazıt'ın Sebeb Ey, Risaleler, Gelecek Zaman Risalesi adlı üç eseri toplanmış. Kitabın girişinde, bir sayfa boyunca (Adil) Erdem Bayazıt tanıtımı var. Şimdiye kadar gördüğüm en nitelikli tanıtımlardan. Hemen yanında da şair şöyle sesleniyor içindekiler bölümünden evvel:

"Okuyucuma!
Şiir diye bir ömür tüketek yazdıklarım
İki saatte okunuyor
Bundan ucuz ne olabilir
Havadan başka?"

Birazdan Gün Doğacak, Karanlık Duvarlar, Risaleler, Gelecek Zaman Risalesi ve Nida Beyitleri bölümlerinden oluşan kitaptaki şiirlerin sonlarında hangi tarihte ve nerede yazıldığı, yayımlandığı da belirtilmiş. Okuyucu için bunlar kaliteli bir şiir okumasına imkân sunuyor. Hangi şartlarda yazıldığının düşünülmesine daha elverişli oluyor. Mesela "Boşluk-lu Yaşamak" şiiri, Rasim Özdenören'in dediğine göre Erdem Bayazıt'ın 1958'de Kahramanmaraş'ta bir idama tanık olmasından ötürü yazılmıştır. Birkaç kez değiştirerek yani üzerinde çalışarak şair bu şiirini sosyal hareketliliğe ve toplumun dokusuna uygun bir hâle getirmiş, şairdeki tarihçilik görevini de îfâ etmiştir. O şiirden bir bölüm:

"Adamın dar adımları bunu anlamalıyız diyorum ben
Adamın göğe bakmayı unutması bu beni boğacak
Kalabalık bağırıyor / anlamıyorum
Canavar diyorlar / anlamıyorum
Niye ağlamıyor bu adam / bağıramıyor
Ayaklar boşlukta / üç ayaklı terazi sallanıyor
Kalabalık simit yiyor sigara içiyor
Siz hiç gördünüz mü mosmor uzun ıslak paçaları korkak idamlığı insanlar gördü
Ayaklarına kara kan oturmuş ben çorap sandım diyor biri"

Rahmetli Şeyhülmuharririn Ahmet Kabaklı, “Bir genç adam için şehrin ıstırabını, bozulmuş törenin, inançsızlığın, faziletsizliğin tepkilerini alışılmış düzenden yılgınlığı ve isyanı ve İslam’da kurtuluşun güzelliğini, maddeden kaçışı, köye kasabaya kaçışı ısrarla anlatan şiirler...” olarak niteliyor Erdem Bayazıt'ın şiirlerini. Onun şiirlerindeki ıstırap, tepki, yılgınlık ve isyanı bu dönemin modernizm eleştirileriyle donanan şiirlerinde de görüyoruz. Fakat şair, ortada bırakmıyor. Maddeden kaçarken maddenin asıl hakkını nasıl aradığını ve bu yüzden kaçtığını okuyucusuna sezdiriyor. Bu yüzden Behçet Necatigil de yine onun şiirleri için "Barbar güçlerin, teknolojinin yıktığı, Tanrı’dan kopardığı insanın manevî kurtuluşunu arayan Sebeb Ey...” yorumunu yapıyor.

"Bir yıldız kayıyor kayıyor kayıyor
Bir dal uzuyor uzuyor
Bir gül kanıyor bir seher vaktinde
Yanıyor bir ateş için için
İçimde içimin de içinde
Bir ezgi dönüyor dönüyor dönüyor
Bir ney eriyor dudaklarımda
Aşkın bir adı da yorulmamaktır."

Merhum Mehmet Kaplan, “Erdem Bayazıt’ın şiiri değil eski dindar şairlerinkinden, Mehmed Âkif’inkinden de çok farklı bir şekil ve üslûpla yazılmıştır...” yorumu fakire kalırsa Risaleler şiirlerinin etkisinden olmalı. Mesela bir Savaş Risalesi vardır ki sadece başını yazsam neyi anlattığını anlamaya yetecektir:

"Güneşin
Mızrakların ucuna takılıp
Kaldığı
Bir vakitte
Diriliş erlerinin yüreklerinden yayılan
Bir depremle
Sarsılıyordu arz."

Ölüm Risalesi ise, Fahr-i Kâinat'ın irtihalini anlatır. Son dizelerdeki sözler, diyecek söz bırakmaz.

"Sonra eğildi sevgilinin yüzüne
Sürdü bulutlanmış gözlerini
O güzellikler ülkesine
Baktı baktı ve dedi:
Hayatında güzeldin
Ölümünde güzelsin
Öldün
Bir daha ölmeyeceksin...""

"Şiir öldü" dese de Mustafa Kutlu, şiiri ölüler yaşatıyor. Şiir de bir daha ölmüyor. Erdem Bayazıt'a rahmetle, şiirine sevgiyle...

Yağız Gönüler
twitter.com/YagizGonuler