SAYFALAR

11 Mayıs 2023 Perşembe

Geçmiş günlüklerden yakın risaleler

İçimden Geçen Günler, İsmail Kara’dan okuduğum ilk kitap oldu. Dergâh Dergisi’nden yazılarına aşina olduğum ve tanıdığım bir yazardı Kara; ancak kitabını okumak kendisi hakkındaki fikrimi netleştirdi. Çok rahatlıkla söyleyebilirim ki Türkiye’nin en entelektüel ve en iyi deneme yazarlarından biri bana göre. Buna aynı zamanda sınırsız açık görüşlülüğünü, eleştirel düşünme becerisini ve bunu deklare etme cesaretini de ekleyebilirim. Şunu söylemek istiyorum: Edebî ve fikrî çevrelerde kendi mahallesinden dışlanmamak, aforoz edilmemek için mahallesindeki olumsuz durumlara susan çok kişi var. En azından, yanlışı yanlış gibi görse bile “biz kendi içimizde hallederiz” düşüncesinde olan çok yazar/şair takımı var. Buna örnek olarak yakın zamanda Hatıralar’ı yayımlanan rahmetli Sezai Karakoç beyefendiyi gösterebiliriz. Sezai Bey mesela, Necip Fazıl beyin bazı olumsuz davranışları olabileceği ama ona, solculara karşı destek çıkılması gerektiği düşüncesinde(ymiş). Yani “kol kırılır yen içinde kalır” diyordu. İsmail Kara ise “herkes eleştirilebilir/eleştirilmelidir” tavrındadır ki bence bu tavır daha kıymetlidir. Çünkü öbüründe maalesef işin kişiler bazında “tanrısallığa vardırma” şekline girdiğini yıllardır hem edebiyat hem de siyaset sahnesinde görüyoruz. Bu açıdan İsmail Kara beyin kitabında en önem verdiğim tavrı, bu duruşu oldu. Ve bir de kaybetmemeye çalıştığı adalet duygusu.

Kitap, İsmail Kara’nın zamanında (eski tarihli de var daha yakın tarihli de) tuttuğu günlüklerinden yola çıkıp bu günlüklerin günümüze de uzanabilen şekliyle bir fikir veya anılara dönüşmesi şeklinde ilerliyor. Fakat bu anılar hoş birer konu(şma) olsun diye değil bir yere bir fikre varabilmek veya bunun yolunu açmak için anlatılmış: “Günlük hacmini çoktan aşıp mesele metni haline gelen bu kitaptaki yazıları günlük tutmanın hakkını vermek, bazı günlük notların hukukunu daha bir gözetmek ve onları aynı zamanda bir probleme yaklaşmak, belki bir müzakere alanı haline getirerek bugüne doğru uzatmak, bugüne dahil etmek, menfi mânasıyla ‘tarih’ olmaktan kurtarmak için kaleme aldım. … Her yazının ilk cümleleri, ilk paragrafları, ilk meseleleri, ilk hissiyatı ve hükümleri, vurguları yıllar öncesine dayanıyor. Onun için hepsinin baş kısmında bir tarih var, o zamanlardan haberler getiriyor.” En güzeli de hep aşina olduğumuz kişilerle beraber olduğu için sadece yazarın kendisinin değil bir bakıma çevresinin de anılarını okumuş oluyoruz. (İsmet Özel, Mustafa Kutlu, Ezel Erverdi vs.)

Dört ana bölümden oluşuyor kitap: Görmek Bilmek Anlamak, Tarih Bizim Neyimiz Olur, Mekanlar ve İnsanlar Arasında, Kitaplarla Hemhal Olmak. Elbette bu dört başlığın kendi içinde birçok alt başlığı da var. Bu başlıklar altında Müslüman gençlere de eleştiriler var İslamcılığa da, Türkçe ibadet isteyenlere de var İbrahim Arvasi'ye de, Necip Fazıl’a da var bürokrasinin (üstelik yakın görüşlerde bir iktidar olmasına rağmen) nasıl farklı(?) işlediğine de. Bürokrasi konusuna en iyi örnek, İsmail Hoca’nın şair Mehmed Akif’in mezarıyla ilgili bir konuda (kendi deyimiyle, bunu zaten bakanlığın yapması gerekiyor) çırpınışına aldığı cevapları gösterebiliriz: “Pusulam tam cevapsız kalmadı ama muhatap olma biçimleri ve seviyesi -bence âdaba mugayir olarak- birden değişti; mesele iş yapmak değil idare-i kelâmda bulunmaya intikal etti. Bürokrasinin en iyi yaptığı şey… (Mesele Akif olmasa bu yazışmalara muhatap olmayı kabul etmez, merciine iade ederdim). Bürokrasi hem hiçbir şey yapmayacak hem de her şeyi yapıyor ve de haklı gözükecekti. Yapılması gerekeni yapmak değil benim olmazlara ikna edilmem için lüzumsuz ve hiç de inandırıcı olmayan çabalar öne çıkmaya başlamıştı. Bildiğimiz hikâyelerdi bunlar…” Tabii yazının başından beri İsmail Hoca’nın eleştirel tavrından bahsediyorum ama bu tavrı yakın zamanlarda çok görmediğim ve değer verdiğimi için bunu yapıyorum. Yoksa bu kitap salt kişi veya kurum eleştirisi değil kesinlikle. Yazarın kendisinin de dediği gibi bir meseleye ulaşmaya çalışan bir kitap. Yani çok dikkat çekici fikir yazıları da geniş yer kaplıyor kitabın içinde.

Fakat bu kitabın asıl dikkat çekici yönlerinden biri dipnotlar yönünden çok zengin oluşu bence. Öyle ki sadece dipnotlar üzerinden bile birden fazla kitap yazabilirmiş İsmail Hoca.

Kitabı ben 2022’nin son günlerinde okudum ve geçtiğimiz yıl okuduğum en iyi bir iki kitaptan biri olarak listeme kaydettim. Sadece hatırat veya günlükten ziyade ucu farklı meselelere uzanan kitaplar daha ilgi çekici oluyor ki İsmail Hoca bu örneğin zirvelerinden birini ortaya çıkarmış bence. İçinde eleştirilere değer vererek, benim mahalleme laf söyledi gibi alınganlıklara girmeden, yazarın meselelerini sahiplenerek okumak, okuyucu için büyük kazanç olacaktır.

(Kitapta bir de İsmail Kara’nın kişisel arşivinin Sabahattin Zaim Üniversitesi aracılığıyla dijital ortamda erişime açılacağı bilgisi vardı. Bu durumu İsmail beyin kendisine sorduğumda, yakın zamanda, hazırlanan bir kısmının erişime açılacağı bilgisini aldım. Bunu da merakla bekliyoruz, çünkü kitabı okuyanlar fark edecektir ki yazar çok geniş ve ilgi çekici bir arşive sahip. Notlar, fotoğraflar, gazete kupürleri vs.)

Mehmet Akif Öztürk

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder