Sığınak Hikâyeleri’ndeki öyküler için Necip Tosun, "Feyyaz Kayacan: Erken Bir Postmodern" eleştiri yazısında “insan sevgisi, savaş karşıtlığı üzerine oturan ve ölüme karşı hayatı, nefrete karşı sevgiyi yücelten bu yeni ses, kuşağının yazarlarını da derinden etkiler” demiştir.
Sığınak Hikâyeleri’nde, bombardıman esnasında çalan bir düdükle, insanların sığınaklara girişinden sonraki zaman dilimi anlatılıyor. Kayacan odaklandığı birkaç insanı, anılarını anlatır gibi okuyucuya anlatıyor ve onların yaşamlarına dahil ediyor bizi. Mr. Ellis’in bahçesi ve cebinde taşıdığı tohumlarla konuşması; Mrs. Valley’in ölüme karşı diklenişi; şair Alvin’in uzun uzun yazdığı şiirlerini ilham perisinin saçlarına benzetmesi derken son derece soyut kavramlarla harikulade betimlemeler yapıyor. Savaş sahnelerini anlattığı cümlelerini gerçeküstü öğelerle donatıyor:
“Yüreği ağzına gelen toprağın sarası tutunca tava devrildi.”
Savaşın tüm yıkıcılığı içinde Şen Kirpi, üstü örtülü ironiler yapmaktan da çekinmiyor.
“Tüfeğin içindeki kedi yerde sürünen askerin içindeki fare ile oynuyor.”
Kayacan, öykülerinde savaşa da toprağa da tarihe de kızıyor. Tarihi, kinlerin hazinesi olmakla suçluyor ama “unutmak ölmektir” demeden de kitabını bitiremiyor. Sığınağı tüm öykü boyunca ıslak ve karanlık olarak tasvir ediyor. Uçan bombalar için çalan uyarı düdüğüne canavar düdüğü diyor. Bu sesi işitenler sığınaklara doluşuyor ve Kayacan da onları izliyor. Kayacan izliyor diyorum çünkü kahramanımızın adı geçmiyor. Ben anlatıcı olarak ona dair öğrendiğimiz ilk şey Forrest Hill’de oturuyor olması ve eşinin ise York’ta kalıyor olmasıdır. Sığınak hikâyeleri olsa da zamanda geriye giderek hayatlarını anlattığı insanlarla ilk tanıştığı anlardan da bahsediyor. Tütüncü Gareth’in dükkanına gidince yaptığı sohbette Türk olduğunu seve seve söylüyor. İş o ki Gareth de Çanakkale Savaşı gazisi çıkıyor. Tütüncü dükkanında gerçekleşen bu konuşma sonunda kahramanımız kendini yeni geldiği o ülkeye daha ait hissediyor. Sığınak içinde insanları izleyip, onların hayatlarını anlatırken bir satır aralıkta memleket özlemini de dile getiriyor: “İstanbul’u düşündükçe içi minarelenen, içi kandil fenerleri gibi renklenen, donanan ben varım ben.”
Kayacan, şair Alvin’in ağzından yazdığı satırlarda da Postacı Kızı Vera’nın güzelliğini anlatmak için kurduğu cümlelerde de öykülerine şiirsel bir dil kazandırıyor. Dille uğraşan Kayacan, açıkça bir öyküsünü dille oynayarak yazıyor. Öykünün bu kısmında Mrs. Valley ondan Türkçe öğrenmek istiyor ama tek şartının gramer kurallarını es geçmek olduğunu söylüyor. Sığınakta vakit geçirmek için ona kelimeler öğretirken bıçak gibi sözleri, sözlerin en kalın kemiklilerini, en dayanıklılarını tercih ediyor. Mrs. Valley duyduğu kelimelere kendi anlamlarını yüklüyor. Her dili böyle azar azar öğrenen Mrs. Valley, daha sonra sığınakta yaptığı bir konuşmada bunları kullanıyor: “…om mani hop hop padme hop open open Upanishad blood and sesame ölüm and death taboo and tabut…”
Çok anlamsız gibi görünen bu manifestoda, “om mani padme hum”u Asaf Halet Çelebi’nin şiiri ile birleştirince kelimelerin ağaçlarla alakasını kavrıyorsunuz. Öykünün merkezinde olmasa da her öyküde karşımıza çıkan Mr. Ellis’in bahçesi ve ağacının ölümle kurulmaya çalışılan felsefi bakış açısı da ortaya çıkıyor. Metinde geçen Upanişadlar'a göre de her şeyin özünde Atman vardır. Bu Atman bir ağacın özünde de olabilir. Atman bu ağacı terk ederse ağaç ölür ama o öz ölmez. Bu felsefeden direkt olarak bahsetmek niyeti var mıydı bilemiyorum ancak öykülerdeki ağacımız hakkında şöyle diyor Kayacan:
“Mr. Ellis sığınağa gelmişti o gün. Elma ağacı yemiş vermiyor ölümün yolunu siz gösterdiniz bana, ölümü ben sizden öğrendim, elmalarımı ben artık salt karanlığa yuvarlayacağım ben size yemişimin bir çekirdeğini olsun yedirmeyeceğim diyor demişti Mr. Ellis ve ben kızmıştım topunuzu birden yanıma alıp ağacın köküne okumaya gitmiştim neler neler okumuştum sonra?”
Bu şekilde dille oynamasının yanı sıra öykülerinde kullandığı nesiçlenme, löngöz, mostralık, dekteş, perende, anlak gibi kelimeler de kendine has bir dil oluşturmuş olduğunu gösteriyor.
Soğuk savaş günlerinin başlangıcı ile bitişi arasında bir sığınakta bir arada yaşamak zorunda kalan insanların ruhsal durumlarını anlatan bu öyküleri özetleyen en güzel cümleyi de yine Kayacan kuruyor:
“Bütün yolların ucunda tel örgülere asılı yaralar sallanıyor.”
Büşra Yıldırım
twitter.com/busraylldrrm
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder