Renklerin farklarını merak edenler için bir yolculuk

Okuyucuyu, sanatla zorunluluğun bir araya gelemeyeceği yönünde, gündüzün gece ile bir araya gelememesi teşbihi ile özgürlüğe hazırlayan Wassily Kandinsky, kendisini takip etmeyi ve kuramına saygıyı ziyadesi ile hak eden bir demir leblebi bırakmış alanına. Exlibris Dizisi dahilinde Ketebe tarafınca basılan Kandinsky imzalı Sanatta Ruhsallık Üzerine, keyifli bir okuma vaat ediyor. Okumayı hobi değil retorik bir derinlik için vakit ayırıp yapanlar bilir ki; düşün dünyasında, Kandinsky ölçüsünde tafsilatlı bir kuramla tanışmak çok da sık karşılaşılan lütuflardan değildir. Resimlerini entelektüel alt yapısını örerek çerçeveleyen, asan, sunan bir ressam da keza…

“Geleceğin gücünü içinde barındırmayan, yalnızca çağının çocuğu olan, geleceğe annelik yapmayan sanat kısır bir sanattır” diyen sanatçı, kısa süreli popülerliği olan ve atmosfere bağlı değişen sanatı ölü doğmuş niteler. Bu nitelemenin zihinsel gücü ile 20. yy başından bugüne, iddia ettiği ışığı bizzat kendisi de tutmaktadır. Lakin 20.yy başı için; “uzun bir materyalizmden sonra bugün yeni yeni uyanmaya başlayan ruhumuz” dediği noktada, içinde bulunduğumuz, sanatsız, estetiksiz, içsiz plastiği, tasavvur etmekte zorlanmış olmalı.

Bir sarsıntıdan bahseder! Bu bahsettiği sarsıntı; dinmek bilmeyen bir deprem gibi avucumuzdaki telefonlarla epifiz bezlerimizi ele geçirmiş olan sarsıntımıza benzemektedir. Bu yüzden biz bugün, çipli insanın üzerinde sanatın alabileceği şekiller üzerine konuşuyoruz. Bunun olacağını bilenlerin yazdıklarına “distopya” denildiği düşünülünce Kandinsky’i basiret konusunda eleştirmek haddinden de uzaklaşıyoruz.

Kandinsky’nin kariyerini ve tafsilatlı kuramını doğuran gebeliğin hikayesine gelmek gerekirse; bu hikaye, kitabın ve hayatının önsözü gibidir: Her şey, Münih’teki stüdyosuna girdiğinde aşina olmadığı bir tabloyu görmesiyle başlar. Karşılaştığı tablonun azameti, garipliği, uyandırdığı hayret duygusu öylesine kaplar ki içini, büyülenir. Şaşırır. Ne görmüştü bu resmi daha önce ne ressamını çıkartabiliyordur.

Kandinsky hayranlığına sorular takınıp resme daha yakından, daha uzun baktı. Baktı… Kendi resimlerinden birinin yana yatmış haline baktığını fark ettiğinde, hayatına yeni kendisi ve bu yeni resimde devam etme kararı almıştı. Artık materyal nesneleri olduğu gibi resme aktarmayacaktı. Gördüğü şeyin tesiri öyle derindeydi ki geçmişten taşıdığı bütün putları yıktı.

1905 yılında tecrübe ettiği bu dönüşüm ile anılardan değil, özgür ruhu ve özgürleşen geleceğinden devam edebilecek bir sanatın devrimindeydi artık. “İnsanın açık gözler ile kör olabileceğini” temellendiren bir kuram edinip dogma ne varsa yıkıp ilerleme vakti gelmişti: Hiçbir renk zıtlığını kırmızı kadar gösteremez olsa da, her renk sıcak ya da soğuk olarak algılanabilirdi. Ayrıca en çok maviyi seven biri, neden diğer renklerden daha çok maviyi sevdiğini açıklarken kimsenin kurmadığı cümleleri kurar.

Renklerin farkını merak edenler ve biraz da beyin açmak isteyenler için Sanatta Ruhsallık Üzerine kısa ama yüksek bir yolculuk sunuyor Kandinsyk.

Yükseklere meyyali olanlar için keyifli seyirler dileriz.

Mavi Çınar
the.blue.gaia@gmail.com