SAYFALAR

27 Ağustos 2018 Pazartesi

Grotesk bir romanda gerçeğin izdüşümü

Eskiden tutarsızlıkları ve/veya absürtlükleri gördükçe hayatın bir düzen içinde ara ara ortaya çıkan cinnet hâli olduğunu düşünürdüm. Bu düşünceyi terk edeli epey oldu. Artık insan için hayat her şeyden çok ‘reality show’. Kültür emperyalizmi, tüketim çılgınlığı, gösteri toplumu, haz çağı gibi sosyo-kültürel, sosyo-politik ya da sosyo-ekonomik kavramsallaştırmalar insanlığın geldiği noktayı tam anlamıyla yansıtmakta yetersiz kalıyor. Zira günümüz insanı fantastik bir akışın içinde ‘kendinden geçmiş hâlde’ geziniyor. Hayat, coşkunluk veren ‘carpe diem’in çok ötesinde, sarhoşluk veren ‘just do it’ mantığıyla yaşanıyor. Katil, maktul veya kahraman ya da ünlü olmak yahut gözden düşmek görecelilik kadar rastgeleliğe bağlı. İnsan bir anda kimine göre rezil iken kimine göre takdir edilesi bir konumda olabiliyor ve bunun rasyonal bir mantığı yok. Yaşam arka arkaya görülen rüyaların toplamı gibi bir şey. Gerçek ile gerçeküstü aynı anda ve birlikte meydana geliyor.

Horacio Castellanos Moya’nın Jaguar Kitap tarafından yayınlanan Yılanlarla Dans adlı eseri hayatın söz konusu gerçek-gerçeküstü diyalektiğinin göstergesi gibi. Yüz kırk dört sayfalık bu kısa romanın çevirisi İlker Özünlü’ye ait. Yılanlarla Dans’taki aykırılık ya da sıradışılık gerçeklerle ilişkilendirilerek veriliyor. Kitabı okurken fantastik bir rüyaya eşlik ediyor, bitirdiğinizde ise gerçeküstü öğelerle dolu bir rüyadan uyanmış gibi oluyorsunuz. Fakat öte yandan uyandığınız hayatın çok farklı olmadığını biliyorsunuz.

İki anlatım tipi/açısı kullanan yazar bazı bölümleri başkarakterin ağzından ‘ben anlatıcı’ tekniğiyle aktarırken bazı bölümleri ‘o anlatıcı’ (ya da yazar anlatıcı) tekniğiyle bir gözlemci olarak aktarıyor. ‘Ben anlatıcı’ tekniğinin kullanıldığı bölümler olaylardan ziyade psikolojik bir iç gerilimi yansıtıyor diyebiliriz. ‘O anlatıcı’ tekniğinin kullanıldığı bölümlerde ise olayların arka planı daha net görülebiliyor lakin hikâyedeki gizem perdesi kitap bittiğinde bile tam olarak aralanmıyor. Bu bağlamda farklı teknik ve bakış açılarının kullanılması metne ayrı bir zenginlik katmış.

Yılanlarla Dans’ı farklı açılardan okumak mümkün. Örneğin Latin Amerika halklarına dair siyasi, toplumsal ve ekonomik veriler içeriyor olması metni salt roman olmaktan çıkarıyor. Romanın başkarakteri sosyoloji mezunu işsiz bir genç olan Don Eduardo evli ablasının yanında kalmaktadır. Günlerini gazete okuyarak ve televizyon izleyerek geçirmektedir. Bir gün yaşadığı evin olduğu sokağa eski bir araba park edilir. Arabada hırpani kılıklı, yaşlı görünen bakımsız bir adam yaşamaktadır. Don Eduardo bu huysuz ihtiyarla iletişime geçmeye çalışır ve zor da olsa başarır. Birlikte bir süre zaman geçirdikten sonra onu öldürür ve yaşadığı sokağa dönerek eski arabanın yanına gelir. İlk baştaki amacı yaşlı adamın arabanın içinde ne gizlediğini öğrenmektir. Arabanın içine girmesiyle olaylar fantastik bir şekilde gelişmeye başlar. Bulduğu mektuplardan adamın kim olduğunu ve sokaklarda yaşamaya başlamasının nedenini öğrenir. Bir süre sonra arabada gizlenmiş dört ‘dişi’ yılanı farkeder ve onlarla konuşmaya başlar. Her birine bir isim verdiği bu yılanlarla duygusal bir iletişim kurar. Yaşlı adama dair tüm detayları öğrendikten sonra onu sokaklarda yaşamaya mecbur eden kişilere karşılık vermek ister. Artık amacı onun yerine geçmektir.

Olayın ‘ben anlatıcı’ kısmı böyle gelişirken ‘o anlatıcı’ kısmında bambaşka bir görüntü vardır. Şehirde adeta terör olayları baş göstermiştir. Arka arkaya ölümlü vakalar, patlamalar, yangınlar çıkmaktadır. Olayların ortak noktası saldırıların yılanlı olması ve ölümlerin büyük kısmının yılan saldırısından (zehrinden) kaynaklanmasıdır. Vakayı çözmesi için görevlendirilen emniyet müdürü yardımcısı meseleyi ilk başta fazla önemsemez fakat kısa sürede bu kadar ölümlü olayın meydana gelmesi şehir açısından güvenlik sorunu olmaya başlar. Olaylar medyanın spekülatif yayınlarının tesiriyle iktidar tarafından planlı olarak örgütlü bir yapının saldırısı şeklinde değerlendirilir ve devlet başkanının hayatının tehlikede olduğu şeklinde yorumlanır. Alınan tedbirler ve yürürlüğe sokulan uygulamalar devlet aygıtının günümüzde fazlaca tanık olduğumuz aşırı korumacı refleksiyle birebir örtüşüyor. Bu anlamda yazar modern devlet anlayışının üstenci görüntüsünü gözler önüne seriyor.

Eserde işlenen konu aşkın bir anlam dünyasına sahip. Metinde yazarın içinden çıktığı bölgedeki sınıfsal farklılıklar, medyanın spekülasyona dayalı işleyişi ve bürokrasinin hantal yapısının izleğini sürmek mümkün. Bunun da ötesinde bölgenin alkol ve uyuşturucu gerçeğiyle de karşılaşıyorsunuz. Net olarak belirtilmese de romanın başkarakterinin davranış bozukluğu gösterdiği veya şizofren ya da paranoyak olduğuna dair göndermeler bulunuyor. Başkahramanın yılanlarla kurduğu (fantastik ve aşırı olarak nitelendirilebilecek) cinsel içerikli aykırı ilişki bu sorunları gün yüzüne çıkarıyor. Sosyo-ekonomik açıdan psikolojisi alt üst olmuş eğitimli, işsiz bir gencin alkol ve uyuşturucu kullandığında yaşadıkları sürreal bir anlatımla gözler önüne seriliyor. Yalın bir gerçekliğe dönüşmüş sahteliklere karşı bir manifesto niteliği taşıyan Yılanlarla Dans, grotesk ve Latin Amerika edebiyatına ilgi duyanların yanında yeraltı edebiyatı severlerin de ilgisini çekecek bir kitap.

Mevlüt Altıntop
twitter.com/mvlt_ltntp

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder