Heidegger kendisini mümkün olduğunca şehirden uzak tutup, çalışmalarını kulübede, sessiz ortamda ve az sayıda kişinin kendisini ziyaret etmesine izin vererek sürdürmenin yollarını aramıştır. Kulübe ve kulübenin koşulları, Heidegger'in orada bulunmasının imkânlarını taşır ve onu hipnotize edecek gerekçeleri sağlar. Kulübe ve koşulları, diğer meseleleri dünyevî ve sıradan kılarken, kendine mahsus meşruluklarla “aşağıdaki” yaşamda gerçekleşenlerden muafiyet sunar. Kulübe zamanla herkesçe bilinen Heidegger mitolojisinin bir bölümüne dönüşmüştür. Kulübesinde inzivaya çekilmiş, 1951 yılında üniversitede ders vermesi yasaklandığında inziva kalıcı hale gelmiştir. Sadece birkaç kişiye ziyaret etme izni vermektedir. Bu ziyaretçilerin çoğu güvendiği dostları, o dönemin öne çıkmış isimleri, akademik alanda kendi itibarlarını kazanmış en yakın öğrencileridir: Hans-Georg Gadamer, Karl Löwith, Edmund Husserl, Karl Jaspers, Herbert Marcuse, Paul Celan, Heinrich Wiegand Petzet.
Heidegger'in onay verdiği etkileyici biyografisini kaleme alan Petzet, “Heidegger ormanda bir yürüyüşe çıkmak için hep sabırsız olurdu. Genellikle hava alacakaranlık olana kadar süren bu yürüyüşler sıklıkla uzağa, dağda ormanın diğer ucuna kadar giderdi. Bu yürüyüşlerde sıklıkla kendi dönemimizin şairane güçlerinden de bahsederdik… Rilke… Gottfried Benn… Joseph Conrad” diye yazmıştır.
Petzet, Todtnauberg'i Heidegger'in “uzaktaki taşrası” olarak, Heidegger'i dış dünyadan neredeyse koruyan bir yer olarak algılamıştır. Kommerell ise, Todtnauberg'deki Heidegger'i akademik yaşamın sınırlamalarından ve ailesinden uzakta tek başına mutlu bir yazar olarak görmüştür. Kommerell, Heidegger'i, Nietzche'nin şehri lanetleyen ve dağlarda kahramanvari bir yalnızlık arayan Zerdüşt'ünü, Presokratiklerin taşralarından ortaya çıkan felsefesiyle aynı eksene getiren biri sayar.
Paul Celan-Yahudi Dichter [şair], Alman Denker [düşünür]'e Todtnauberg'deki dağda inzivaya çekilmesine eşlik etmiş, başında tahtadan yıldız şeklinde oyulmuş bir küp olan su kaynağından su içmiş ve ziyaretçi defterini “kalpten gelen bir sözün umuduyla” ifadesiyle imzalamıştır. Celan daha sonra “Todtnauberg” başlıklı bir şiir yazmıştır. Celan, Heidegger'i hem fiziksel hem de düşünsel olarak kır manzarasına kök salmış olarak düşünmüştür. Celan için Heidegger'in dağ yaşamından oluşturduğu felsefî otorite evrensel olduğu kadar özellikle Alman'dır da. Filozofu gözlemleyenler için kulübe ve kulübenin ait olduğu kır manzarası kendine has bir taşralılığı tarif etmektedir. Yeri ve rutin olanı, aklı ve bedeni, düşünmeyi ve yazmayı bir araya getiren bir taşralılık.
Filozof 1928'den 1971'e kadar kendisi ve ailesi için Freiburg-im-Breisgau'nun sınırında bulunan Zähringen'de inşa edilmiş bir evde yaşamıştır. Bundan sonra, ölümüne kadar beş yıl boyunca 1928'de taşındığı bu evin bahçesinde inşa edilmiş ufak bir emeklilik evinde [retirement house] kalmıştır.
Ev ile kulübe [Todtnauberg] aynı tarzda yaklaşık altı ayda inşa edilmiştir. Duvarlar, dışarıdan tahta kiremitler ile döşenmiş üç katlı bir yapıdır. Giriş katı ve birinci kat altı odalıdır. Elfride Heidegger evin; eşinin bir vatandaş ve bir akademisyen olarak toplumdaki rolü için uygun bir izlenim oluşturması konusuna önem vermiştir. Ev, geleneksel aile yaşantısına göre düzenlenmiştir. New York'ta felsefe profesörü olan Reiner Schürman, Freiburg'u 1969'da ziyaret etmiş ve bu evi Heidegger'in düşünsel duruşunun bir tür haşmeti olarak ve filozofun düşüncesini saran kişisel mitolojinin parçası olarak görmüştür.
Şehrin sınırları içindeki eski binalar, önleri işlemeleri olan uzun ve kalın bloklar halinde yığma duvarlardan yapılırdı. Yığma duvarlardan inşa edilen evlerde daha iyi yalıtım sağlayan yeni inşa teknikleri kullanılıyordu. Elektrik, sıhhi tesisat, sıcak-soğuk su, daha büyük pencere camı teknikleri kullanılıyordu. Ev, etkili biçimde Kara Orman'a bürünmüş bir banliyö evi olmakla beraber bu modern geleneğe daha yakındı. Ev; taşraya yönelik isteklerle banliyö arasındaki gerilime; şehre, ulaşım araçlarına, yakın olmanın modern konforunu içeren bir aile evi inşa etme isteğine işaret eder. Modern konfor, Freiburg'daki evin inşa edilmesinde göz önünde bulundurulan temel öğelerden biridir. Heidegger'in ev hakkında yazmamış olması; dağlardaki münzevi varoluşa ilişkin heves, dağdaki felsefi tınlamaya ilişkin görüşü ile karşıtlık içindeki ev ve aile yaşamına ilişkin yaşadığı duygusal iklime işaret eder.
Heidegger yapıyı ve çevresini mevcudiyete dair aktif soruların bir parçası olarak ortaya döker. Kulübe ve içindeki araç-gereçler, insanın ikamet etmesine imkân veren boş kaplardır. İnzivaya çekildiği anlarda dünyayı ölçmektedir. Neredeyse manastır yaşamına özgü bir mevcudiyet rutini aracılığıyla yaşamın kutsal anlamı olduğuna ve bu rutin içinde yaşamın şekillendiğine inandı. Heidegger için ev; daha konforlu, halka açık, insan ilişkilerinde daha yakınlıklar sağlayarak asla kulübe kadar güçlü olamazdı. Ev varlığa dair soruları vurgulamak konusunda özsel değildi. Ev banliyö ataerkilliğini ve ailesinin düzenini ifade ediyordu. Kulübe tercih edilmiş yalnızlıktır. Şehir ve taşra yaşamını paralel olarak sürdürdü. Banliyö ile bazı açılardan uyuşmaya çalıştı; kulübesine elektrik bağlatarak onu banliyöleştirmeye çalışmasında bu görülebilir.
Heidegger'in kulübe ve evi hakkında taşracılık ve kozmopolitlik terimleri kullanılabilir. Kozmopolitler taşrayı tiksindirici görerek dışlar; taşracılar ise, kozmopolitleri aldatılmış sayarlar. Heidegger'de taşracılığın ve kozmopolitliğin her zaman bir arada olması, birbirine aracılık yapması ve ortak gerilimleri ile mevcut olması önemlidir.
Lütfi Bergen
twitter.com/BergenLutfi
* Bu yazı daha evvel, üç seri hâlinde Yenisöz Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder