Diğer dillerdeki eserlerin dilimize kazandırılması faaliyetlerinde maalesef kötü tecrübelere sahibiz. Uzun çalışmalar sonucu Türkçe'ye kazandırılan bir çok eser ne yazık ki irfanımıza kazandırılamıyor. Birebir çeviriler bilinen kelimelerden oluşan, anlamı çözülemeyen metinler olarak karşımızda duruyor. Burada bu faaliyeti isimlendirişimizin de bir etkisi olduğunu düşünüyorum. Çeviri ve tercüme, aslında anlam dünyamızda aynı şeye işaret etmiyor. Tercüme, bir cümleyi diğer bir dilden tabir-i caizse anlaşılırcaya çevirme faaliyetidir. Çeviri olarak isimlendirilen metinlere geldiğimizde ise, bir çoğunun internet ortamında yapılan çevirilerden biraz daha anlaşılır olduğuna şahid olmaktayız. Bütün bu düşünceler çerçevesinde Muhammed Bedirhan'ın yaptığı tercüme, takdiri hakeden bir çalışma.
Kitaba gelirsek; Ariflerin Mertebeleri, Abdülkerim Cîlî Hazretlerinin kendi tasavvufi tecrübelerine de yer vererek, sufilerin seyr u sülûkta geçtiği merhaleleri ele aldığı bir eser. Cîlî'nin ele aldığı bazı merhaleler salikin geçmesi gereken basamaklar, bazısı da Allah'a ermiş olanların seyirlerinde geçtikleri merhalelerdir. Bu sebeble Abdülkerim Cîlî'nin bu eserinin diğer saliklerin mertebelerini konu alan eserler içerisinde mümtaz bir yeri vardır.
Eser içinde seyr u sülûk merhalelerini 101 ana merhale olarak tespit ettikten sonra, bu merhaleler hakkında bilgiler verip, sufinin o merhalede büründüğü hali ve o merhalenin afetini anlatır Cîlî Hazretleri. Hazret, seyr u sülûkun bir sonu olmadığına ve bu yüzden hakikatte mertebelerden bahsedilemeyeceğine de işaret eder. O'nun bunu bilmesine ve ifade etmesine rağmen kitabını 101 makamı anlatmak üzere tesis etmesinin, bu yolda rastlanacak durakları insan idrakine sığdırabilmek adına olduğunu sanıyorum. Çünkü insan zihni hayali duraklar, basamaklar ve çizgiler çizmesi sayesinde bazı hususları bir parça daha iyi anlar. Buna örnek vermek gerekirse, dünya üzerinde olduğu varsayılan orta çizgi ekvator çizgisidir.
Belirtilen seyr u sülûk merhaleleri 101 ana mertebe olarak tespit edilmiş. Bu merhaleler içerisinde merhaleler vardır. Tıpkı şehirler gibi. Bu mertebeler ya da merhaleler hem sülûkta ilerleme ve Allah'a yaklaşma, hem de kulun mârifet kazanması ve Allah'ı bilmesi yolunda önemli unsurlardır. Bahsedilen her seyr u sülûk mertebesinde kul; âlem, nefs ve Allah hakkında mazhar olduğu tecelli ile yeni bir tahkîki bilgiye ulaşır.
Sâlikin geçtği her bir aşama, salikte bir bilgi doğurmasının yanında bir üst mertebeye geçmesine mani olacak bir tuzak da barındırmaktadır. Abdülkerim Cîlî Hazretleri, ele aldığı mertebelerin tuzaklarının, afetlerinin de neler olduğunu ve bu tuzaklardan kurtulmanın çarelerini de vermektedir. Bu hususiyeti dolayısıyla eser, bir bakıma sufinin yol rehberi ve kılavuzu niteliği taşıyor.
Kitabın sahip olduğu bir diğer husus ise seyr sülûkta geçilen basamakların bir sıra düzeni içerisinde sayılmamış olması. Cîlî Hazretleri bir mertebedeki tecellileri ve o tecellinin tuzağını söyledikten sonra, bazen bir sonraki mertebeyi söyler, çoğu zaman da sessiz kalır. Hazret bu sıralamayı ilahi emir gereği bu şekilde yaptığını, bundan dolayı kendisine karşı çıkılmamasını rica eder.
Kitapta ele alınan ilk merhale 'Allah'ı görüyormuş gibi ibadet et' merhalesidir. Buna ihsan merhalesi de denebilir. Cîlî Hazretlerinin kitaba bu şekilde başlaması, sufilerin ihsana verdikleri önemi gösteren bir işaret. 'Allah'ı görüyormuş gibi ibadet et' ifadesine Cibril hadisi olarak meşhur hadiste Hazreti Peygamberin ihsan tanımında rastlanır. İhsan, insanı kurtuluşa götürecek olan düzgün tavır, tutum ve fiiller olarak ifade edilebilir. Sufilerin en temel gayesi ihsanı tahakkuk ettirmektir. İhsanın gerçekleşmesi ancak ameli salih kılar. Bu salih amelin ecri olarak Allah kulunu daha önce bilmediği bir bilgiye varis kılar. Burada Hazreti Peygamber Aleyhisselam Efendimiz'in 'Bildiğini işleyene Allah bilmediğini öğretir' mealindeki hadisini hatırlayabiliriz. Abdülkerim Cîlî Hazretlerinin anlattığı diğer yüz nazargâh, mertebe ya da merhale, bu manaya göre meydana gelir. Diğer merhale ve mertebelere açılan kapı, 'Allah'ı görüyormuş gibi ibadet etme' yani ihsan kapısıdır.
Müellif Abdülkerim Cîlî Hazretlerinin kitapta en son ele aldığı mertebe ise Allah'ı idrak etmekten acziyet içerisinde olduğu şuurunda olmanın tahakkuk ettiği mertebe. Cîlî Hazretleri, bu merhaleyi ilahi marifetin son noktası olarak niteler.
Sülûk mertebelerinde gerçekleşen tasavvufî tecrübeyi muhtasar bir şekilde anlatan bu eserin, tasavvufun iç dinamiklerinin daha iyi anlaşılmasında büyük faydası olacaktır. Tasavvufî tecrübeyi bir hayalperestlik ya da hastalıklı bir dimağın hezeyanları olarak görenlere de bir cevap olabilecek bu eser, tasavvufun sağlam temeller üzerine bina edildiğinin göstergesi.
Ahmed Sadreddin
twitter.com/ahmedsadreddin
* Bu yazı daha evvel dunyabizim.com'da yayınlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder