- Vâkıa 56 / 77, 78
"Tâlib-i Hakk'a olur rah-nümâ
Nüsha-i Mesnevî-i Mevlânâ
Dîde-i rûha çeker kuhl-i husûs
Nûr-ı esrâr-ı Fütûhât u Füsûs."
- Şair Nâbî
Anadolu'nun ârifleri asırlar boyunca "Biz iki anadan süt emmişizdir" derken Mevlânâ ve Muhyiddin İbn Arabi Hazretlerine işaret etmişlerdir. Tasavvuf düşüncesinde yaşadığımız çağın çarpıklıklarını da göz önüne alarak değerlendirmeler yapan ve bu hususta yeri tartışmasız bir kıymete sahip olan Mahmud Erol Kılıç, bu kitabında Hazreti Mevlânâ üzerine yaptığı konuşmaları toplamış. Çok çarpıcı değerlendirmeleri olduğu gibi, günümüzdeki tasavvuf anlayışının ne kadar zor bir durumda olduğunu, nasıl yanlış anlaşıldığını, tasavvuf yolunda gitmek isteyenlere tavsiyelerle birlikte açıklıyor. Bu konular üzerine yaptığı çalışmalarla gerek ülkemizde gerek dünyada yeri ayrıcalıklı olan Mahmud Erol Kılıç; aslında Mevlânâ Hazretleri'nin sözüne kulak veriyor: "Herkes kendi zannınca benim yârim oldu / derûnumdaki sırları kimse araştırmadı."
Yılda belirli aralıklarla tasavvuf okumaları yapıyorum. Bu okumaları sürekli aynı hizada sürdürmüyorum çünkü şifası sonsuz bir ilaç olarak gördüğüm tasavvufun bizim gibi günahkar ve nefsine yenik düşen kullar üzerinde şüphesiz "yan etkileri" de olabiliyor. Çevremde maalesef tasavvuf üzerinde hem terminolojik hem de pratik sorunlar yaşayan arkadaşları, yazarları, tanınmışları vb. görünce kendi uzaklığıma anlam verip, kabuğuma çekilmekten memnuniyet duyuyorum. Çünkü Gaybî'nin dediği gibi “Yol sandılar kesreti / tutup türlü lezzeti / aşk sandılar şehveti / zamâne dervişleri", ya da bizim Yunus'tan: "Olaydı dervişlik tâc ile hırka / pazardan alırdık otuza kırka.". Okuduğum musiki kitaplarında da, yaptığım tarih araştırmalarında da karşılaştığım bu hususu daha da somutlaştırmak adına kitaptan peş peşe iki alıntı yapmak isterim:
"Muhammedî olmadığınız müddetçe İslâm tasavvufu sizin için entelektüel bir çabadır yalnızca. Ben Müslüman olmayanlara, tasavvufla uğraşmasınlar demiyorum. Müslüman olmayanlar da tasavvufla uğraşabilirler ama derinliğinden asla istifade edemezler." (sf. 44)
"Tarikat müntesipleri asla bölücü ve parçalayıcı değildirler. Tabii modern zamanda, hakikati bilmeyen, hakikate ermeyen, ben dervişim, falanca tarikata bağlıyım diyen perdeli kimseler, aksi şekilde davranabilirler. Bölüp parçalayabilirler. Eski yöntemde bu yoktur. Eskiden bir insanın bağlı olduğu bir yol olurdu ama bunu hiçbir zaman telaffuz etmez, öne çıkarmazdı. Günümüzde ise durum biraz değişti. Bu kimseler, hakikat ile aralarına mesafe koymaya başlamışlardır. Ben bunlara "tarikatçı" diyorum." (sf. 98)
Şimdi bu iki alıntıdan devam ederek kitabı biraz daha derinleştirmek gerekirse, mesela ilk açıklamasında Mahmud Erol Kılıç aslında Mevlânâ Hazretlerinin bilhassa Mesnevî üzerinden hümanizm kavramına oturtulma çabasına da veryansın ediyor. Bu haklı tavır karşısında biz aciz okuyucular elbette mutlu oluyoruz. Aynı tavır Yunus Emre'ye de gösteriliyor, şiirlerinden farklı manalar arayan isimler Karacaoğlan'a laik sıfatı yakıştırıyor, Şems-i Tebrîzî'nin aşkı beşeri aşkla sınırlandırıyor. Mesela günümüzde de; İslami bir vecibe olan tesettürün "demokratik hak" olduğu konuşuluyor. Hepsine topluca bakıldığında aynı sıkıntı karşımıza çıkıyor: hümanizm. Bu konuda Mahmud Erol Kılıç'ın hemen kitabın başındaki açıklaması gayet anlamlı: "Hz. Mevlânâ'nın temel vurgusu, insanın ilâhi kaynağına vurgudur. Bugün kutsallık dışı düşüncelerle insanın kutsallığını bozdular. İnsanın, doğanın bir büyüsü vardı, hepsini bozdular. Oysa o kapıda edeb erkân vardı, taşa bile tekme atılmazdı. Aile hayatında bir ince zevk âdâbı vardı. Bu zevk, hümanist felsefeyle tamamen zıttır. Hümanist felsefe, insan mebdeini inkâr edip, her şeyin insan eliyle yapılabileceği iddiasında ortaya çıkan bir akımdır. Gerçek insan, bu değildir. Nitekim bazı düşünürler, Hümanizmin insana, insan düşüncesine darbe vurduğu görüşünü savunmaktadırlar." (sf.10)
İkinci alıntıda da maalesef çağımızın "kendini gösterme" ve "yapmadığını söyleme" hastalıkları baş gösteriyor. Burada bir âyet-i kerime bizi sarsabilir: "Eğer bir şeyi yapmıyorsanız neden söylüyorsunuz?" (Saff, 61/2). Popüler kültür ve nefsin her fırsatta zeytinyağı gibi üste çıkabilmesi tasavvufa yolunda yürürken insanı yoldan çıkarabiliyor yahut tökezletiyor. Mesela musikimiz; bizim musikimizin kökü dinimizdedir. Bu hususta mühim çalışmalar yapmış Cem Behar'ın "Aşk Olmayınca Meşk Olmaz: Geleneksel Osmanlı / Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal" kitabına baktığınızda görürsünüz ki büyük bestecilerimizin ve güftecilerimizin çoğu tasavvuf yolundan geçmiştir ve ancak öldüklerinden çok uzun bir zaman sonra hangi dergâha intisaplı oldukları öğrenilmiştir. Bunu da ancak araştırmacılar bulabilmiştir. Televizyon ve şov dünyası insan ruhunu incitiyor, hayallerine ve hedeflerine bile göz koyuyor. Bu da dilimize, sesimize, söyleşimize zarar veriyor. Daha da derinini yazar şöyle açıklıyor: "Gece saat on ikiye bire kadar oturup film seyredebiliyoruz. Modern nörofizyolojik araştırmalar, uyumadan evvel en son seyretmiş olduğumuz görüntülerden dolayı, televizyonu kapatmış olsak bile şuuraltımızda o filmin devam ettiğini söylemektedir. Bir bakıma modern insanın rüyaları bile işgal altında. Birçok insan geliyor, hocam ben bir türlü rüya göremiyorum, manevî rüyalar göremiyorum, diyor. Neden? Çünkü rüyaların bile işgal altında. Rüyalarını işgalden kurtar ki maneviyatın başlasın. Modern insanın problemlerinden biridir bu." (Sf. 94)
Bir de işin tarih tarafı var. Hazreti Mevlânâ'nın hikmetleri sözlerinden nasiplenmek için tarihimize de bakmamız gerekiyor. Burada yazar, Yahya Kemal'in "Türkler Viyana kapılarına nasıl gitti?" sorusuna verdiği cevabı hatırlatıyor: "Bulgur pilavı yiyerek ve Mesnevî okuyarak.". Nedenini ise şöyle açıklıyor Mahmud Erol Kılıç: "Pirinç pilavı zenginlik alâmetidir. Zaten Osmanlı'ya da çok sonraları, dışarıdan gelmiştir. Anadolu halkının çok tükettiği gıdalardan olan bulgur, tevazû alâmetidir. Dolayısıyla bu sözü şöyle yorumluyoruz: Osmanlı, Viyana kapılarına kadar çok büyük zenginlikler içinde değil, mütevazı yaşantılarıyla, bir yandan bulgur yiyerek diğer yandan da ruhlarını Mesnevî çeşmesinden doldurarak gitmişlerdir." (Sf. 141)
Brezilya'nın Nobel ödüllü yazarı Paulo Coelho'nun "Simyacı" kitabı üzerinden de bir eleştirisi var yazarın. Bilindiği gibi Coelho, bu kitabını Mesnevî'deki bir bölümden ilham alarak yazdığını itiraf etmişti. Mahmud Erol Kılıç ise kendi yazarlarımızın bu irfan çeşmesinden bir türlü nasiplenmeyip, şifayı dışarıda aramalarına içerliyor ve başkalarının Mevlânâ Hazretlerine gösterdiği bu ilginin ülkemizde dezenformasyon, edebi hatalar, televizyondan yanlış nakletme gibi hadiselerle ilerlediğini söylüyor. Bu durum karşısında ise ümidini hiç kaybetmiyor, şöyle diyor: "Bizim âriflerimiz öyle âriflerdir ki, bu aşk mektebinde eriyenler kadar, onlara art niyetle yaklaşanlar bile bir müddet sonra dönüşürler, değişirler, güzelleşirler."
Kitapta ayrıca tasavvuf yolunda hangi kitapların veya şerhlerin okunabilir olduğuna dair önerileri de mevcut yazarın. Yollar arasındaki farklıları da soru cevap yoluyla kısaca özetleyen Mahmud Erol Kılıç, ülkemizde tasavvuf düşüncesi üzerine okuyucuya kıymetli kitaplar sunmaya devam ediyor. Özenli çalışmalarını biz fakirlerin ise takdir edip, yazdıklarını ciddiyetle takip etmemiz gerekiyor.
Yağız Gönüler
twitter.com/ekmekvemushaf
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder