- Nureddin Topçu, Fikir Dünyamızın Yıldızlarından (M. Sılay, Düşün Yayınları, 2010)
“Devlet ve Allah – AnadoluSol Bakış” kitabı İslamcı camiada uzun zamandan sonra ilk kez dile getirilmiş bir yaklaşımı ifade etmektedir. Daha önce Nurettin Topçu’nun “Anadolu Sosyalizmi” kavramını kullanmasına benzer şekilde yazar da bu kitapla iki kavramı gündemine alıyor: “Anadoluculuk” ve “AnadoluSol.” Bununla beraber Lütfi Bergen’in “AnadoluSol” terimi ile Nurettin Topçu’nun “toprak reformu” düşüncesinden farklı bir yönelişi ifade ettiği de söylenmelidir. Tımar-Ahi altyapısına bağlı olan yazar Anadolu’da çift hukuk sisteminin şerî temelinin ekonomik olduğuna vurgu yapmaktadır. Lütfi Bergen’e göre yönetici tabakanın muhatap olduğu hukuk sistemi örfîdir ve halkın hukuku ile bağları bulunmamaktadır. Yazarın Nurettin Topçu’dan farklı olarak içeriğini doldurduğu kavram olan “Anadoluculuk” da Üsküdar-Ardahan-Hakkari hattı değil Batı-dışı tüm dünyadır. Yazara göre Anadolu aslında “Anatolia” kavramı olup “Doğu” demektir.
Sosyalist kesimlerde de “Anadolu Sol” kavramı kullanılmıştır. Enis Tütüncü’nün “CHP’nin Mayası-Anadolu Sol” başlıklı çalışması, kavramı “Anadolu hümanizması” perspektifinde ele almakta, Kemalist CHP’nin 6 ilkesi ile Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Mevlana, Ahi Evren’i yetiştirmiş olan “Anadolu kültürü”nü terkibine ulaşmaya çalışmaktaydı. CHP’nin Anadolu Sol’u “fıkıh-nizâm İslâm’ı” dışında kalan bir Anadolu tasavvurunu öne çıkarmakta, İslâm’ı “hümanist, paylaşmacı, irfanca bilgi” değerleriyle yüklü boyutuyla ele almakta ve bu değerlerin halk kültürü olarak günümüzde de yaşadığına vurgu yapmaktaydı. Enis Tütüncü’ye göre; “Anadolu Ulusal Devriminin yaratıcısı, Anadolu ve Rumeli’nin göçmen ve yerli halklarıdır. Mustafa Kemal, bunlara önderlik etmiştir. Bunların tümü için üst kimlik “Türkiye Cumhuriyeti Yurttaşlığı”dır. Bu kimliğin özü, Anadolu ve Rumeli’nin binlerce yıllık tarihinde yaşamış olan tüm kavim ve uygarlıklardan süzülmüş, Anadolu Hümanizmasının önce insan diyen dünya görüşünde yoğrulmuş, “1923 Aydınlanma Devrimi“ ile birlikte, yeniden çağdaşlık yoluna çıkarılmış olan bireydir” (Tütüncü Enis, Anadolu Sol, 2006). Enis Tütüncü’nün aksine Lütfi Bergen’in “AnadoluSol” kavramına yaklaşımı iktisadî üretim ve nizâm yapısında meşrebî ve mezhebî farklılıkların hatta dinî ayrılıkların flulaşacağı fikrine dayanmaktadır. Yazar, Medine Vesikası’nı imzalayan Yahudi ve müşriklerin de vesikada “ümmet” adı altında birbirine saldırmazlık anlaşması imzalandığına vurgu yapmaktadır. Buna göre Batı kapitalizminin Katolik-Protestan özünün Batı-dışı Hristiyan (Ortodoks vd.), Yahudi mezheplerle kavgasına değinmekte ve bütün Doğu’nun capitalist Batı’nın sömürgesi altına alındığına işaret etmektedir. Bu yaklaşım, “Anadoluculuk” fikrini ve “AnadoluSol” kavramını bugünkü Türkiye’nin dışına çıkarmaktadır.
Lütfi Bergen, “Devlet ve Allah” kitabındaki iddiasını, “Anadoluculuk düşüncesini yeniden güncellemeye ilişkin bir çaba” şeklinde değerlendirmekte ancak “AnadoluSol” kavramını başlığa taşımaktadır. Yazarın sık sık Nurettin Topçu’ya referans vermesi nedeniyle “Anadoluculuk” kavramını kullanarak Topçu geleneğine bağlılığını yinelediği anlaşılmaktadır. Topçu’nun “Anadolu Sosyalizmi” kavramını da Lütfi Bergen, bu kitabında “AnadoluSol” kavramı ile öne çıkarmakta, Anadoluculuğun görmezden gelinen bu yönüne vurgu yapmaktadır. Yazar, kitabın önsözünde, “Anadoluculuk hakkında çok araştırma yapılsa da, bugün bir entelektüel çevre tarafından temsil edilmiyor. Biz gerek İslamcılık eleştirilerimizde ve gerek ise sosyalizan İslâmî hareketlerin düşünsel yaklaşımlarına ihtirazî kayıtlarımızda Anadoluculuk düşüncesinin birikiminden hareket ederek sorular soruyor ve cevap üretmeye çalışıyoruz. Bu kapsamda kimi zaman Nurettin Topçu’nun kavramlarına, “isyan ahlâkı”na da eleştirel baktığımız görülecektir” diyerek Anadolusol’u, “Anadolucu Sosyalizm-Ruhçu Sosyalizm” kavramını kullanan Nurettin Topçu’nun işlediği mecra üzerinde yürüme kaygısı taşıyan bir terim olarak ifade etmektedir.
Kitabın üzerinde önemle durduğu konu İslamcılık düşüncesinin değişik versiyonlarının “positivist” olduğu iddiasıdır. Yazar kitapta sıklıkla İslamcılık eleştirisi yapmakta ancak Topçu mistisizmini örnek almamaktadır. Yazara göre İslamcı yazarlar Müslüman toplumun terakki etmesi konusunda bir sakınca görmediler. Batı’da geliştirilen “Medeniyet’in tekliği” hususuna itiraz etmedikleri gibi Müslüman toplumun “medeniyet içinde” yer alması gerektiğini düşündüler. Yazar, İslamcıları bu yaklaşımları nedeniyle terakkici/positivist görmektedir. İslamcılık düşüncesi, Batı’nın “teknik-bilim- endüstriyel kent” pratiği ile İslâm’ın ahlâkının terkibinin de adıdır. İslamcılığın bu terkibi kurarken (Batı’nın “teknik-bilim- endüstriyel toplum” pratiği ile İslâm’ın ahlâkının terkibi) geleneksel Müslümanlığın bütün kurumsal yapılarına (tekke-vakıf-mahalle-şehir-hane-tımar-dirlik-tımar-pazar-fıkıh toplumu, vs) radikal bir yıkım hareketi geliştirdiğini bilmekteyiz. İslamcı hareketler halkın dinsel meşruiyet olarak gördüğü inanç ve pratikleriyle (tasavvuf, mevlid, türbe ziyareti, ehl-i tarik olma, misvak kullanma, sakal bırakma, vs.) çatışmaktaydılar. İslam devleti fikrini de eleştiren yazar Anadolu’nun İslâmî/şerî sosyal düzeninin tımar, ahilik, adalet/hukuk yapısı, vakıf gibi kurumsallıklarla inşa edildiğini düşünür. Yazar aynı eleştirileri antikapitalist Müslüman öbeklere de yöneltmektedir. Yazara göre kentleşme sürecine karşı koyamayan antikapitalizm de son tahlilde kapitalizmi tahkim etmektedir. İşçi/emekçi kesimlerin asıl müttefiğinin burjuvazi olduğunu düşünen yazara göre sosyalizm Anadolu’nun bin yıllık düzenindeki esnaf/zanaatkâr/çiftçilerin yaşadığı iktisadî nizama mündemiçtir.
Kaynak: heyula.net
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder